Omdat de druk op de asielopvang al maanden erg hoog is, hebben gemeenten dit jaar veel werk moeten verrichten om extra opvang voor vreemdelingen en huisvesting voor statushouders te regelen. Daarmee werd de taakstelling voor de tweede helft van 2021 behaald. Toch riep het demissionaire kabinet provincies en gemeenten op om via de provinciale regietafels op korte termijn extra te versnellen en meer opvangplekken te regelen.

In een recente brief aan de Tweede Kamer bleek namelijk dat het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) nog 3.500 plekken zoekt voor het einde van het jaar, waarvan 600 al vóór 1 december. Voor 2022 zoekt het COA nog eens 10.000 plekken. Boven op de reguliere opvang is ook vraag naar sobere opvang, én vraag vanuit voogdij-instelling Nidos naar opvang voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv).

Langere zorg voor amv’s

In 2018 stelden verschillende grote partijen en ministeries een evaluatierapport op om knelpunten rondom asielopvang- en huisvestingslocaties in kaart te brengen. In het toenmalige systeem zagen de gemeenten dat veel alleenstaande minderjarige vreemdelingen na hun 18e werden gehuisvest, zonder verdere begeleiding. ‘We zagen dat veel jongeren hierdoor na een paar maanden of jaren terugkwamen met grotere problemen’, reageert de VNG. ‘De gemeenten stelden daarom voor om deze jongeren net als bij reguliere jongeren tot aan hun 21e te helpen.’

Sindsdien is de VNG met het Rijk in gesprek over deze kosten. ‘Ondanks de positieve effecten van de verlengde zorg geeft het Rijk geen subsidies beschikbaar. Hun argument: amv's zijn na hun 18e de verantwoordelijkheid van gemeenten.’ De gemeenten die amv's opvangen dragen daarom sinds 2018 jaarlijks gezamenlijk 10 miljoen euro uit eigen middelen bij om de jongeren de juiste opvang en begeleiding te bieden.

De VNG vreest daarom dat het draagvlak onder gemeenten af zal brokkelen: ‘zonder compensatie zullen er straks weinig gemeenten zijn die de opvang van amv's willen realiseren. Sommige gemeenten die hen nu opvangen zullen krimpen in het aantal plaatsen, of zelfs stoppen.’ De compensatie van 10 miljoen is volgens de VNG enkel bedoeld om de verlengde opvang en begeleiding tot 21 jaar te financieren, indien dat noodzakelijk is om de jongeren die een verblijfsvergunning hebben gekregen een goede start in onze samenleving te geven en het draagvlak in de gemeenten te behouden. ‘De begeleiding is niet voor alle jonge vergunninghouders nodig. Sommigen zijn wel in staat om zelfstandig te gaan wonen na 18 jaar’, aldus de landelijke vereniging.

Trage uitstroom door woningnood

De Nederlandse asielopvang zit vol door de hoge instroom uit onder meer Syrië en Afghanistan. In de opvanglocaties van het COA zitten nu zo'n 11.000 mensen met een verblijfsvergunning. Ruim de helft van hen wacht langer dan de afgesproken veertien weken op huisvesting. De uitstroom verloopt extra moeizaam door de actuele woningnood. De brief van het demissionaire kabinet wees daarom op extra huisvestingmogelijkheden: vreemdelingen zouden tijdelijk bij familie of in een zorginstelling terecht kunnen, of via een speciale logeerregeling bij een gastgezin kunnen verblijven.

‘Andere huisvestingsmogelijkheden zouden zeker ook mogelijk kunnen zijn voor jonge vreemdelingen en vergunninghouders, maar zij vallen onder de verantwoordelijkheid van het Nidos. Nidos zal dus meer huisvesting moeten realiseren en dat is tevens hun vraag aan het rijk. Ook hier is echter draagvlak voor nodig in gemeenten’, reageert de VNG.