In totaal werden 180 steden in de smart city-index meegenomen. Zij zijn ingedeeld in vier groepen op basis van hun plek in de Human Development Index (HDI) die landen meet op hun ontwikkelingsniveau. De Smart City Index baseert haar beoordelingen niet op eigen bevindingen, maar legt burgers stellingen voor over ervaringen in hun eigen stad. Van elke stad werden 120 inwoners gevraagd over 39 punten die de structuren en technologieën van hun steden aanstipten.

Ook werden hen vijftien indicatoren voorgelegd met de vraag om hier de voor hen vijf belangrijkste thema’s uit te kiezen. De focus op de belevingswereld van burgers maakt daardoor dat een regio als Brainport, waarin smart city Eindhoven en omliggende steden en dorpen nog niet altijd de vruchten plukken van krachtpatser ASML (meest waardevolle technologiebedrijf ter wereld), niet is inbegrepen in de IMD’s index van 2021.

De index richt zich daarmee niet enkel op applicaties en digitale participatie, maar ook op onder andere de invloed van groengebieden en toegang tot educatie op het welzijn van inwoners. In de categorieën health and safety, mobility, activities, opportunities en governance komt zo een overzicht van hoe smart de 180 steden zijn. De gemiddelde score van respondenten wordt vervolgens vergeleken met landen uit dezelfde HDI-groep. De beoordelingen van vorige jaren werd ook meegenomen: de score van dit jaar weegt het zwaarst en telt drie keer mee, zodoende de score van 2020 twee keer en die van 2019 één keer.

Dit jaar betraden negen nieuwkomers de index. Opvallend is vooral het Zwitserse Lausanne dat direct de vijfde plek inneemt. Seoul en Zaragoza stegen het hardst met respectievelijk 34 en 33 plekken. Na Singapore, staan Zurich op de tweede en Oslo op de derde plaats met beide een AA-beoordeling.

Woningcrisis en verkeersdrukte

Amsterdam staat na het dalen van acht plekken nog altijd op de zeventiende plaats. Zij ligt bij veel van de stellingen op of dicht tegen het gemiddelde aan. De woningcrisis en verkeersdrukte laten negatieve uitschieters zien: inwoners van Amsterdam beoordelen die thema’s als ruim onvoldoende. Ook groenvoorzieningen en burgerparticipatie participatie komt er ietwat bekaaid vanaf met een score tussen vijftig en zestig op de maximale score van honderd. Aan de kant van de technologieën valt ook nog veel te winnen: de rol van IT in educatie en het kunnen monitoren van luchtkwaliteit krijgen een magere score. Amsterdam doet het beter in het voorzien van goed openbaar vervoer, betrouwbaar en snel internet, de toegankelijkheid van shows en musea door online ticketsystemen, culturele activiteiten, medische diensten en jeugdonderwijs.

De stad Rotterdam steeg iets op de lijst van plek 29 naar plek 27. Zij scoort net als Amsterdam hoog op de aanwezigheid van culturele activiteiten en de toegankelijkheid ervan via ticketsystemen, het zorgsysteem en het openbaar vervoer. Een flinke negatieve uitschieter is de verkeersdrukte, het woningaanbod en de gehele categorie health and safety. Ook Den Haag, die maar liefst vijf plekken stijgt naar plek 23, scoort laag op gezondheid en mobiliteit en kleurt verder netjes binnen de lijntjes door sterk overeen te komen met het gemiddelde in haar HDI-groep.

Toonaangevend Singapore

Eindstand doet Nederland het relatief goed op het wereldtoneel met drie BBB-beoordelingen. Ze laat ook goed zien welke sterke en zwakke plekken zij kent in haar weg naar smart city-volwassenheid. Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worstelen alle drie met de landelijke woningcrisis, de omslag naar een persoonlijke en nieuwe mobiliteitsmix en een groter digitaal bewustzijn. De kracht van Nederlandse steden, met een goed zorg- en onderwijssysteem als basis, kan daar nog niet volledig op aansluiten. Er liggen dus nog voldoende kansen om Singapore te naderen in de Smart City Index.

Niet verrassend is Singapore, dat al drie jaar op rij de index van IMD aanvoert. De stad staat al jaren bekend als toonaangevende slimme stad en lanceerde in 2014 haar Smart Nation-initiatief. Drie jaar na lancering ontving het plan al serieuze overheidsinvesteringen van 1,5 miljard euro. En de investeringen hebben ertoe geleid dat Singapore op meerdere manieren gezien wordt als toonaangevend van wat er met technologie gedaan kan worden als er vooral in mogelijkheden gedacht wordt. De stad scoort slechts op 2 van de 39 stellingen onder het gemiddelde en haalt de hoogste score bij maar liefst twintig stellingen. Singapore haalt daarmee een AAA-beoordeling voor haar structuren en technologieën, zoals ook vorig jaar.

Niet tijdelijk, maar standaard

In het algemeen valt IMD’s Smart City Observatory op dat de coronapandemie duidelijk effect heeft gehad op de ontwikkeling van smart cities en kwetsbaarheden blootlegde in haar structuren. ‘De bevindingen van dit jaar belichtte de tektonische verschuivingen die wereldwijd logistieke ketens en organisatiestructuren hebben verstoord als gevolg van de COVID-19 pandemie’, aldus Bruno Lanvin, President van IMD’s Smart City Observatory in eigen media. De perceptie van hoe technologie kan bijdragen aan het adresseren van stedelijke opgaven heeft significant invloed gehad op de versnelling van digitale transformatie. Volgens data van het IMD werd wereldwijd de toegang tot betere luchtkwaliteit en medische diensten in smart cities wereldwijd als een belangrijk onderwerp aangepakt.

Ook Shahid Talib, directeur van gebiedsontwikkelaar Heijmans Smart City, herkent het toegenomen urgentiegevoel bij verschillende partijen die een rol spelen in de stedelijke ontwikkeling. ‘Iedereen wordt steeds bewuster van digitalisering, dat zie je al aan iedereen die tijdens de pandemie een stuk meer is gaan thuiswerken. En zo zijn er nog aantal andere ontwikkelingen. Of die aanhouden als de pandemie voorbij is, dat is nog af te wachten.’ Volgens Talib mogen overheden en bedrijven het niet laten gebeuren dat het prioriteren van maatschappelijke opgaven iets tijdelijks wordt. ‘Die opgaven kan je niet door één partij laten doen, dat aanpakken doe je samen in de quadruple helix.’

Er zijn koplopers nodig, zegt hij, die de aanpak van de maatschappelijke opgaven in systemen aanbrengen en oplossingen standaard meenemen in gebiedsontwikkeling. ‘Vóór corona was luchtkwaliteit nog geen top vijf prioriteit. Als Heijmans werken we nu samen met onder andere het Longfonds en TNO aan een kwaliteitslabel voor schone lucht. Een gemeente moet namelijk weten wat dat inhoudt om het vervolgens te kunnen eisen in bepaalde wijken of in gebouwen.’ Luchtkwaliteit en nog zoveel andere zaken moeten niet tijdelijk, maar standaard prioriteit blijven houden, vindt Shahid Talib.

Gezondheidsproblematiek

De pandemie heeft zowel overheden als burgers er dus nogmaals attent op gemaakt dat grote uitdagingen op de agenda staan. ‘Onder andere voor het klimaat blijft een hoge prioriteit behouden voor Smart Cities, waarbij de verwachtingen van burgers en hun houding richting technologie zorgvuldige aandacht nodig hebben’, zegt Arturo Bris, IMD’s professor Financiën.

Het rapport, met de index erbij inbegrepen, stelt dat de grootst gedeelde zorg van de 180 steden de toegang tot betaalbaar wonen is. Verder divergeren de zorgen van burgers afhankelijk van hoe ‘slim’ hun stad wordt. In steden die hoog in de index scoren, maken hun inwoners zich het meest zorgen over de kosten van huur- én koopwoningen. Ook maken zij zich aanzienlijk meer zorgen over milieuproblemen dan lager scorende steden die juist meer prioriteit zien in het bestrijden van gezondheidsproblematiek.