18 procent van de responderende gemeenten geeft aan dat ze meer moeten doen dan gedacht en ze dit ook nog in gang moeten zetten, en 7 procent verwacht niet op tijd klaar te zijn. De helft van de gemeenten geeft aan al extra inspanningen te organiseren om de deadline te kunnen halen. Een kwart van de respondenten geeft aan te verwachten dat ze wel op tijd klaar zijn. Helemaal zeker is de tussenstand niet. Met 69 procent is de respons van gemeenten op de uitvraag van de halfjaarlijkse monitor namelijk lager dan bij de uitvraag van een half jaar geleden.

Grote reden voor de genoteerde vertraging is de implementatie van het digitale stelsel van de Omgevingswet (DSO), wegens gebrek aan budget. Ook wordt de laatste hand gelegd aan de oefensoftware, waar overheden en partijen mee aan de slag zijn gegaan in aanloop naar 1 juli. Door deze oefensoftware komen veel zwakke punten van het systeem aan het licht. Ollongren laat dan ook weten dat het systeem nog veel verstoringen kent en dat het vraagt om verbetering en aanvulling, ondanks dat hier het afgelopen kwartaal al veel werk aan is verricht. Een andere reden is de tekortkomende capaciteit bij gemeenten, wegens krapte op de arbeidsmarkt en het gebrek aan gekwalificeerd personeel. Deze krapte zien ze zowel in de eigen organisatie als bij dienstverleners in de markt. De gemeenten ontvangen op dit moment daarbij veel aanvragen voor ruimtelijke initiatieven, wat ten koste gaat van de implementatie van de Omgevingswet.

Naast tijd en capaciteit blijkt uit de brief ook dat er behoefte is aan duidelijkheid over de datum waarop de wet in werking treedt. De Omgevingswet is al verschillende malen uitgesteld. Van 2019, naar 2021, en mede door de coronacrisis werd deze opnieuw verplaatst naar 1 januari aanstaande, en later naar 1 juli 2022. Omdat deze datum nog steeds onzeker is, wordt niet volledig geconcentreerd op de Omgevingswet en worden investeringen naar achter geschoven, aldus de gemeenten. Het is nu de bedoeling dat die zekerheid er minstens een halfjaar voor de inwerkingtreding in juli moet zijn. Het is de vraag of het realistisch is of de wet dan al door de Tweede en Eerste Kamer heen is.

De geplande Omgevingswet moet het wetgevingsstelsel voor het beheer van de leefomgeving vereenvoudigen en bundelen. Daarmee moet het grote opgaven als woningbouwopgave, de energietransitie, klimaatadaptatie en de vermindering van stikstofuitstoot makkelijker en samenhangender aan gaan pakken.