Op straatniveau is er niets van te merken, maar vlakbij de gemeente Bolsward ligt drie kilometer onder de grond een bijzondere warmtebron: een oude vulkaan. De geologische onderbouw van de ondergrond maakt het gebied kansrijk voor de techniek van geothermie. Voor aardwarmte is namelijk een poreuze laag van zandsteen nodig waar doorheen geboord wordt. Het is al mogelijk om één warmtebron te realiseren voor potentieel 5.000 woningen. Verder onderzoek moet uitwijzen of een diepere aardboring meer warmte naar boven kan halen en of dit haalbaar en betaalbaar is.

De exploitatie van het geothermie-project zal worden ondergebracht bij een coöperatie of gemeentelijk warmtebedrijf. Bewoners en bedrijven kunnen de warmte bij hen afnemen. Voor aansluiting op het warmtenet is een ISDE-subsidie van 3.325 euro beschikbaar voor woningeigenaren om de kosten te dekken. Daarnaast ondersteunt het Rijk de opgave van de huursector om huurwoningen aardgasvrij te maken via de zogenaamde Subsidieregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH).

Het komende jaar zal STOGEF hoofdzakelijk benutten voor onderzoek en informatievoorziening. Allereerst moet worden gezocht naar de exacte locatie binnen het gebied rondom Bolsward. Een verkenning naar de technische, organisatorische en financiële haalbaarheid wordt nader bekend en er volgen gesprekken met energiecoöperaties over hun deelname aan het project.

Momenteel staan er in Nederland zo’n twintig installaties voor geothermie, voornamelijk in gebruik door tuinbouw in het Westland. Volgens hoogleraar Reservoir Systems and Control Jan-Dirk Jansen zijn er plannen voor tientallen extra installaties, en is de verwachting dat dit aantal in 2030 boven de vijfhonderd uitstijgt. ‘Het is warm water-mijnbouw. Je pompt water van hoge temperatuur omhoog en pompt koud water ergens anders weer terug de grond in.’

Geothermie is het meest geschikt voor de stedelijke omgeving met hogere concentraties van woningen die vaak slechter zijn geïsoleerd. ‘Dat geldt eigenlijk voor elke woningen die voor de jaren ’90 zijn gebouwd,’ zegt Jansen. Dit gebeurt nu nog niet op grote schaal vanwege de kosten. Deze lopen per doublet, twee waterputten, namelijk op tot tien tot veertien miljoen euro.

In Den Haag Zuidwest stond in januai dit jaar een geothermie-project gepland van 1.500 woningen op aardwarmte van het Ketelhuis van het consortium Haagse Aardwarmte. Dit project is nog niet in bedrijf gesteld vanwege een lekkage in het geologische watersysteem. Het warmtenet is in beheer van Eneco.

Maarten Koop, project engineer bij Eneco, kent de vele uitdagingen van geothermie: 'De bijvangst van formatiegas, ruw en reukloos aardgas, is daar een van.' Bij een incident bij aardwarmteproject Trias Westland vond op tien september nog een gasexplosie plaats, met een steekvlam en schade aan de installatie tot gevolg. Koop: 'Het zou verstandig zijn om geothermieprojecten te behandelen als gasboringen met bijvangst van warm water. Ik hoop voor Bolsward dat er in die betreffende aardlaag geen gas opgelost zit in het geologische water, dat maakt het project een stuk haalbaarder en aanzienlijk veiliger.'

Janssen: ‘Om de inzet van geothermie de komende jaren te stimuleren, kunnen geplande projecten ervoor zorgen dat de kosten dalen. Zo worden dergelijke projecten minder afhankelijk van subsidie, zoals ze dat nu zijn.’ Een andere oplossing is volgens de hoogleraar om niet-duurzame energiebronnen verder te belasten met een CO2-taks.