Over bouwen in het middengebied van de Zuidplaspolder wordt al vijftien jaar gesproken. In 2004 klonk al de ambitie voor de realisatie van nieuwbouw door de provincie. Nu ligt er een concept-ontwikkelingsvisie en een Masterplan met bestuurlijke afspraken voor een nieuw dorp van 8.000 woningen. In de provincie en regio is namelijk dringend vraag naar geschikte woningen in het betaalbare segment voor jongeren en er is flinke strijd om de ruimte in de lagergelegen gebieden.

In juli 2020 sloten de gemeente Zuidplas, de provincie Zuid-Holland en Grondbank RZG een overeenkomst met afspraken over verankering, rolverdeling en onder andere mobiliteitsbeleid van de gebiedsontwikkeling. Die laatste partij heeft sinds 2004 selectief strategische grondposities ingenomen. Ook gedeputeerden hebben het voornemen om dit plan door te zetten. Sindsdien is er grondonderzoek uitgevoerd en ligt er een plan klaar met hoe het dorp eruit moet zien.

Integraal plan voor circulair dorp

In een tv-debat op woensdag 22 september schoven programma-directeur Martijn Niehof van Kuiper Compagnons, opgavemanager middengebied Marco van Lente van Twynstragudde, manager Ruimte Michael Burgmans van de gemeente Zuidplas en business director Alex Hekman van Sweco aan tafel om te praten over hun masterplan voor het idee van een nieuw dorp, wat dit voor de toekomst van het gebied betekent en hoe je omgaat met de ligging van de polder. Albert Koffeman, projectleider van het programma Slim Ruimtegebruik van de provincie Zuid-Holland, sloot digitaal aan. Het debat werd gemodereerd door Marcel Bayer, hoofdredacteur Stadszaken en voor ROmagazine.

‘Je hebt een integraal plan nodig’, zegt Martijn Niehof over het project, ‘We willen een circulair dorp bouwen en daarbij beginnen vanuit de dorpsgemeenschap. Het dorp moet een impuls geven aan het landschap en een ‘schoonwatermachine’ worden door waterpeilen te laten stijgen en de kwaliteit ervan te verbeteren.’ Rondom het dorp worden, als deel van het project, vier nieuwe landschappen gecreëerd voor recreatie en de versterking van de biodiversiteit in het landschap. Zo schaadt het dorp de omliggende natuur niet, maar vernieuwt ze het middengebied juist.

Actief grondbeleid

De gemeente heeft gekozen voor actief grondbeleid en gaat het gebied zelf ontwikkelen. ‘Zo gaat de regie en de sturing op gestelde doelen gemakkelijker’, zegt Marco van Lente. Er is overleg met buurtgemeenten en de provincie, die verantwoordelijk is voor de infrastructuur, regionale woningbouwprogrammering en de ecologische taak. Albert Koffeman: ‘Als je nu kijkt naar de uitvoering van gebiedsontwikkeling in de Zuidplaspolder, dan zie je heel duidelijk dat de provincie veel belangen heeft bij het slagen ervan. Dat was in 2004 ook al zo, maar nu des te meer.’ Het Rijk draagt veertien miljoen euro bij. Een regie- en projectteam moet opgavegericht aan de slag gaan.

De betrokken partijen bij de ontwikkeling van het dorp in de Zuidplaspolder zien ook in dat er geleerd moet worden van de recente catastrofale regenval in Limburg, België en Duitsland. Alex Hekman ziet de snel veranderende zomers als een aandachtspunt. ‘Dit lijkt het nieuwe normaal te worden, dus we hebben een klimaat adaptieve aanpak nodig met geïntegreerde flexibiliteit.’ In het debat wordt ook gesproken over het wel of niet bouwen in lagergelegen Nederland met het mogelijke scenario dat zij op langere termijn zou kunnen overstromen. Maar met dat argument ligt bouwen in de Randstad ook buiten discussie, zo vinden de deelnemers van het debat. Niets doen is geen optie, zo klinkt eensgezind.

Het tv-debat van Strijd om de Ruimte over plannen voor het nieuwe dorp in de Zuidplaspolder. Foto: ROm-Stadszaken

Participatie bewoners in experteam

Moderator Marcel Bayer legt de deelnemers ook nog een vraag voor over het experimentele element van de gebiedsontwikkeling. Zijn woningzoekenden niet zelf het experiment van de gebiedsontwikkeling en is dat onverantwoordelijk?

De gemeente Zuidplas is momenteel bezig met het opzetten van een expertpanel met landelijke en internationale deelnemers. Ook is uitvoerige participatie gestart met bewoners uit de gemeente Zuidplas. Op de vraag ‘uit het online publiek’ of bewoners ook voor het panel worden uitgenodigd, reageren de deelnemers van het debat instemmend. ‘Dat is zeker iets om over na te denken.’

Het dorp, dat de kern van de gebiedsontwikkeling vormt, heeft overigens nog geen naam gekregen. Dat zal via een prijsvraag worden besloten, aldus Burgmans van de gemeente Zuidplas. De komende tijd zal eerst via het expertpanel nagedacht worden over verdere invulling van het dorp en lokaal ondernemenschap. In 2024 staat de eerste bouwfase van het dorp gepland.