Nederlanders zijn erg goed in het vergrijzen en verharden van hun buitenruimte. Naar schatting zestig procent van de tuinen binnen de bebouwde kom is betegeld. Slecht voor de biodiversiteit, verkoeling én daaropvolgend de leefbaarheid voor de buurt. Vanmorgen weidde de Volkskrant een stuk aan de ‘tegelwippers’ en stichting Steenbreek, die zich inzetten om meer Nederlandse tuinen te vergroenen.

Ook verhuurders en overheden kunnen actief bijdragen aan het vergroenen van hun grond. Met zo’n tienduizend wooneenheden is woningcorporatie Domesta actief in Coevorden, Emmen en Hoogeveen. Omdat de leefbaarheid van deze Drentse buurten onder druk staat, ontstond onder meer aandacht voor het onderhoud van verzorgde en gezonde tuinen. ‘Voor sociale huurders die dit fysiek of financieel niet zelfstandig kunnen aanleggen, en die niet de juiste sociale contacten hebben, kwamen wij met het idee van een basistuin’, vertelt Karin Lubbers, gebiedsontwikkelaar bij Domesta. ‘Sinds 2019 zijn al een paar van onze huurders trotse eigenaar van hun nieuwe stukje grond.’

De tuinen krijgen een simpel en groen karakter, zijn makkelijk te onderhouden, en toegankelijk ontworpen voor rollators en scootmobiels. Ook achtertuinen zijn mogelijk. Als de huurder iets wil wijzigen aan de tuin kan dat in contact met de verhuurder. ‘De inrichting van onze basistuinen ontwikkelde zich steeds verder’, legt Lubbers uit. ‘Inmiddels denken we ook na over hittestress, wateroverlast en biodiversiteit. De ideale basistuin hebben we nog niet gevonden, en bovendien kan die afhankelijk van de woning en bewoner anders zijn.’

De kosten van een gemiddelde basistuin bedragen in totaal 2.900 euro. De aanlegkosten, een gedeelte van dit bedrag, zijn voor de huurder. De materiaalkosten zijn voor Domesta. Dit is relatief goedkoop aangezien een gemiddelde aangelegde tuin al snel start bij 5.000 euro.

Een bespaarcoach maakt vervolgens afspraken met de huurder en zorgt voor een betalingsregeling en een contract. De tuin blijft eigendom van de verhuurder, waardoor de huurder bij het verlaten van de woning de materialen niet mag meenemen. Voor de basistuinen werkt Domesta vooral samen met sociale ondernemingen zoals Toolbox Emmen en kringloopwinkel het Buurthuuske. De gemeente levert tot dusver geen subsidie.

Als de huurder de aanleg niet kan betalen, dan vraagt Domesta om een tegenprestatie. ‘In dat geval gaan we in overleg met de huurder, en zoeken we naar een tegenprestatie die ten goede komt aan de leefbaarheid in de buurt’, legt gebiedsontwikkelaar Lubbers uit. ‘Denk aan vrijwilligerswerk in het nabijgelegen verzorgingshuis, actief zijn bij een wijkteam, of het sleutelbeheer van een ontmoetingsruimte in de buurt.’

Het onderhoud van de tuin moet niet veel werk kosten. Maar wat als de gebruiker het niet lukt de tuin te onderhouden? ‘Dan gaan we met elkaar in gesprek om een oplossing te zoeken, zoals een aanpassing van de tuin, of door te verhuizen naar een huis zonder tuin’, aldus Lubbers. Toch hoopt Domesta dit te voorkomen met een contract tussen de bewoners en verhuurder. Mochten de voorwaarden niet worden nagekomen, dan wordt bij de huurder 500 euro in rekening gebracht.

Een basistuin van Domesta. Beeld: Domesta

Positieve start

De basistuinen zijn al bij enkele sociale huurwoningen van Domesta aangelegd. ‘De bewoners reageren heel positief op hun nieuwe tuinen, en ook de omwonenden zijn er erg blij mee’, vertelt Lubbers. Toch verloopt het project niet zonder slag of stoot. ‘Het aanpakken van een sterk verwaarloosde of hele grote tuin kan hoge kosten met zich mee brengen, en dat terwijl we de tuinen betaalbaar proberen te houden voor onze doelgroep.’

Daarnaast ondervindt Domesta moeite in het organiseren van geschikte tegenprestaties wanneer een tuin te duur is voor de huurder, zegt Lubbers. ‘Deze prestaties moeten in verhouding staan. Je krijgt geen tuin door één keer boodschappen te doen voor de buurman. Daarbij is het lastig voor ons om iedereens prestaties te controleren.

Opschaling

Is de basistuin daarmee een nieuw groen concept dat we straks door heel Nederland kunnen inzetten? ‘Ik zou me zeker voor kunnen stellen dat in wijken of buurten waar de leefbaarheid onder druk staat, partijen - zoals gemeenten, corporaties, welzijnsorganisaties en wijkverenigingen - dit samen kunnen oppakken’ vertelt Lubbers. ‘Aan de vele reacties die we steeds krijgen merk ik dat de problematiek herkenbaar is. Het zou daarom mooi zijn om deze initiatieven op het gebied van tuinbouw op te schalen en bij elkaar te brengen.’

Een kans om dit initiatief op te schalen ligt bij de Groene Huisvesters. Dit is een samenwerking tussen corporaties, het Ministerie van Binnenlandse Zaken, VNG, de Woonbond en Aedes om de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad te versnellen. Met het netwerk van Samen Klimaatbestendig zijn zij dit jaar een Tuinengroep voor corporaties gestart, waarmee ze tools ontsluiten om tuinen te vergroenen. Naast de aansluiting bij verschillende activiteiten, zoomen ze in op de ervaringen en vraagstukken van corporaties. Steeds meer corporaties willen de verstening van tuinen namelijk tegengaan, en vragen zich af hoe zij dit in goede samenwerking met de huurders kunnen realiseren. Woningbouwvereniging Domesta is ook actief in deze Tuinengroep.