De complete gemeenteraad van Alsmeer nam in 2020 een motie van GroenLinks aan om onderzoek te doen naar de economische effecten van groei en krimp van Schiphol. De eensgezindheid komt voort uit zorgen bij bestuurders en omwonenden over de overlast die 's lands grootste luchthaven nu al geeft, met een half miljoen vluchten per jaar. Dat terwijl er een groei van 40 duizend vluchten aankomt, na de ingestemde Luchtvaartnota van vorig jaar. 

Die groei gaat isv volgens het  rapport van CE Delft niet goed voor de welvaart. Uitbreiding van het aantal vluchten zou de Nederlandse economie tussen de 2,3 miljard en 3,1 miljard euro kosten, afhankelijk van de groei van het internationale luchtvaartverkeer en klimaatbeleid. Met name maatregelen om de CO2-uitstoot terug te dringen zouden veel geld kosten bij een sterk klimaatbeleid.

Winst valt voornamelijk te halen bij een krimp naar 375 duizend jaarlijkse vluchten, waarbij de luchthaven (mogelijk) haar hubfunctie verliest. Voorwaarden zijn dan wel sterke economische groei en ontwikkeling van de luchtvaart (WHO-Hoog). Hoewel Schiphol dan veel transferpassagiers verliest, vallen de klimaatbaten hoger uit. Een winst van 6,5 miljard euro is dan mogelijk, stelt het onderzoeksbureau.

De krimpuitkomst kan ook negatief zijn voor de Nederlandse welvaart, in een scenario met gematigde groei en een lagere waardering voor milieu (WHO-Laag). Ongeveer 7,5 miljard euro verlies zou Schiphol dan draaien, vergeleken met nu.

Lelystad Airport

In het winstgevende scenario waarin Schiphol haar hubfunctie verliest is een belangrijke rol weggelegd voor Lelystad Airport. Omdat de nog niet geopende luchthaven in Flevoland veel vakantievluchten van Schiphol kan overnemen, zouden de klimaatbaten een stuk hoger kunnen uitvallen. 

Voor Gerlof Rienstra, onderzoeker bij Rienstra Beleidsonderzoek, verandert dat niet ineens de positie van Lelystad Airport. ‘Het is altijd bedoeld geweest als overloopluchthaven, waardoor de transfervluchten op Schiphol kunnen blijven. Nog steeds staan omwonenden en andere gemeenten dan niet te springen om de luchthaven, want de milieueffecten blijven hetzelfde. Het probleem wordt zo eigenlijk verplaatst’, zegt hij.

Mainport en Milieu

Eerdere kosten-batenanalyses van SEO en Decisio lieten zien dat de groei van Schiphol wel een positief welvaartssaldo met zich meebrengt. Volgens CE Delft komt dat onder meer door een verschil in kwantificering van geluidseffecten en de toekenning van de CO2-uitstoot van vluchten. 

Schiphol liet in een reactie weten dat de 'positieve bijdrage van bereikbaarheid en vestigingsklimaat' niet genoeg wordt meegenomen in het nieuwe rapport, terwijl het onderzoeksbureau ook te negatief zou zijn over al lopende initiatieven om geluidsoverlast en CO2-uitstoot te verminderen. 

Rienstra ziet in het gepubliceerde onderzoek een decenniaoude discussie terugkomen. ‘Mainport en milieu’, daar gaat het volgens hem om, doelende op een eerder programma vanuit Schiphol. ‘Het is moeilijk hier een balans te vinden. Sociaal-economisch is Schiphol heel erg belangrijk, maar we moeten ook kijken naar de schade op het milieu die de luchthaven met zich meebrengt.'

‘Dit rapport focust zich duidelijk meer op milieu. Dat betekent niet dat de vorige opdrachtgevers het bij het verkeerde eind hadden. Hun invalshoek was alleen net iets anders. Zij richtten zich meer op economische ontwikkeling, wat ook heel belangrijk is. Het is niet voor niets dat de omgeving rond Schiphol het hardst is getroffen door de coronacrisis. De luchthaven brengt gewoon veel economische activiteit met zich mee’, zegt Rienstra. ‘Daarmee wil ik niet zeggen dat de luchthaven onbedeeld moet groeien.’