In totaal keert het kabinet 646 miljoen euro uit vanuit het Nationaal Groeifonds, aan tien innovatie-, infra- en kennisprojecten. Verder is 3,5 miljard euro onder voorbehoud gereserveerd, waarmee in totaal ruim 4,1 miljard euro is gemoeid bij de eerste tranche van de pot. Belangrijk hierbij is dat het om cofinanciering gaat. Het kabinet verwacht dat het bedrijfsleven en lagere overheden flink bijleggen.

Vijftien projecten dongen mee naar een bijdrage uit de eerste tranche. Deze werden beoordeeld op haalbaarheid en economische en maatschappelijke baten door de beoordelingsadviescommissie onder leiding van Jeroen Dijsselbloem. De commissie baseerde zich daarbij op analyse door het Centraal Planbureau (CPB) en andere experts. 

Dijsselbloem, voorzitter beoordelingsadviescommissie: ‘Wij hebben als commissie de vijftien toekomstgerichte voorstellen nauwkeurig tegen het licht gehouden. Je kunt de euro immers maar één keer uitgeven. Alle voorstellen waar nu geld voor wordt vrij gemaakt, investeren wij daadwerkelijk in vernieuwing. Waar nodig vragen wij nog om extra onderbouwing, maar wij zien veel kansen voor hogere structurele en duurzame groei van onze economie.’

Infra grootste ontvanger

Opvallende ontvangers zijn projecten voor groene waterstof en groen onderwijs, maar veruit het grootste deel van het geld gaat naar infrastructuur in de MRA en Zuid-Holland. 

Voor het doortrekken van het Noord/Zuidlijn metrotracé van Amsterdam Zuid naar Schiphol en Hoofddorp wordt maximaal 1,5 miljard euro gereserveerd. Het project moet de bereikbaarheid in de Metropoolregio Amsterdam verbeteren en economische ontwikkeling stimuleren. Voor een deel van het project ‘Oude Lijn’ in Zuid-Holland wordt maximaal 1 miljard euro vrijgemaakt. Dit is een tracé tussen Leiden en Dordrecht, dat onder meer langs Rotterdam, Den Haag en Delft voert. De spoorverdubbeling van het tracé tussen Delft en Schiedam is nu gehonoreerd. Met de maximale investeringen zijn de projecten voor ongeveer de helft gedekt.

De bedragen die beschikbaar zijn voor projecten in de categorieën ‘onderzoek, economie en innovatie’ en ‘kennisontwikkeling’ zijn beduidend lager dan bij infra. Deze rangeren van tientallen miljoenen tot maximaal 615 miljoen euro.

De financiële toezeggingen zijn goed nieuws voor de woningbouwambities in de MRA en de steden langs de Oude Lijn. Ontwikkeling van de Oude Lijn moet het bouwen van ruim 200 duizend woningen mogelijk maken, verspreid over dertien verstedelijkingsgebieden. Het doortrekken van de Noord-Zuidlijn maakt de bouw van 92 duizend extra woningen mogelijk. Het woningbouwbelang woog mee bij het toekennen van het geld, aldus commissievoorzitter Dijsselbloem. ‘De directe BBP-bijdragen van deze infraprojecten zijn gering’, zegt hij. ‘Een koppeling met de woningmarkt maakt legitiem, gezien de grote woningbouwopgave in de steden.’

De metropoolregio Utrecht ontvangt geen bijdrage uit het fonds. De opgave is hier enigszins vergelijkbaar met die in de MRA en Zuid-Holland: infrabeperkingen remmen de woningbouwambities. De regio had dus graag een bijdrage van ruim 2 miljard euro gekregen voor het oplossen van vervoersknelpunten rond Utrecht Centraal Station en de Ring Utrecht, met nieuwe tramlijnen en een nieuw station. Het CPB oordeelt echter dat het niet zeker is of de baten van het project opwegen tegen de hoge kosten. ‘Het is op basis van de beschikbare informatie onduidelijk wat het effect van het voorstel is op de maatschappelijke welvaart en in hoeverre dat daarmee opweegt tegen de kosten’, aldus het planbureau in haar analyse.

De tien projecten

Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie:

  • AiNed. Investeringsprogramma om de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie te benutten voor de Nederlandse economie en samenleving. Maximale investering: 276 miljoen euro.
  • Groenvermogen van de Nederlandse economie. Een project om toepassingen van groene waterstof in onder andere de chemie, transport, en zware industrie versneld mogelijk te maken door innovatie van productie en toepassing van groene waterstof. Maximale investering: 338 miljoen euro.
  • QuantumDeltaNL. Het project richt zich op het versterken van Nederlandse quantumsector. Deze technologie kan van grote betekenis zijn voor vergroting van de rekenkracht. Zo kunnen  mogelijk communicatie en netwerken tot stand gebracht worden die vele malen veiliger zijn dan de huidige middelen. Maximale investering: 615 miljoen euro.
  • Health-RI. Het project heeft als doel om gebruik van data op het gebeid van gezondheid te stimuleren en standaardisatie te bevorderen tussen Nederlandse zorginstellingen, kennisinstellingen en bedrijven. Daardoor wordt onder andere betere diagnose mogelijk. Maximale investering: 69 miljoen euro.
  • RegMed XB. Het project wil investeren in vier pilotfabrieken voor regeneratieve gezondheidszorg. Daar worden behandelingen ontwikkeld die gebruikmaken van het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Chronische ziekten kunnen hierdoor worden voorkomen of genezen. Het Nederlandse bedrijfsleven kan hierin vooroplopen. Maximale investering: 56 miljoen euro.

Infrastructuur:

  • Schaalsprong Metropolitaan OV en Verstedelijking Zuidelijke Randstad. Dit project wil investeren in het versterken van de openbaar vervoer infrastructuur in de regio's Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer, uitbreiding van het spoor Leiden-Dordrecht en nieuwe stations voor betere bereikbaarheid. Het Nationaal Groeifonds reserveert geld voor het projectonderdeel ‘Oude Lijn’ tussen Schiedam en Delft. Maximale investering: 1 miljard euro.
  • Schaalsprong Metropolitaan OV-systeem MRA en verstedelijking. Dit project stelt voor het doortrekken van het Noord/Zuidlijn metrotracé van Amsterdam Zuid naar Schiphol en Hoofddorp en het sluiten van de Amsterdamse metroring van Isolatorweg naar Amsterdam Centraal. Het doel is de bereikbaarheid te verbeteren en economische groei. Het Nationaal Groeifonds reserveert geld voor het projectonderdeel ‘Doortrekken Noord/Zuidlijn’. Maximale investering: 1,5 miljard euro.
  • Brainportlijn Eindhoven. Dit voorstel gaat over een vrijliggende busbaan voor emissieloos zelfrijdend collectief personenvervoer in combinatie met een innovatieprogramma voor de automotive sector. Het doel is om daarmee de bereikbaarheid en het vestigingsklimaat van de regio te versterken en om autonoom rijdend (bus)vervoer een impuls te geven. Maximale investering: 30 miljoen euro.

Kennisontwikkeling:

  • Versterking Infrastructuur Leven Lang Ontwikkelen. Dit project stelt voor om te investeren in onder meer in het personaliseren van een digitaal scholingsoverzicht en een proef met ontwikkeladviezen voor praktisch opgeleide mensen. Het doel is om bij te dragen aan het vergroten en actueel houden van kennis en vaardigheden voor betere kansen op de arbeidsmarkt. Maximale investering: 90 miljoen euro.
  • Transitie naar innovatief en toekomstbestendig onderwijs. Dit project stelt voor te investeren in digitale leer- en hulpmiddelen en ICT om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen. Bijvoorbeeld in een Nationaal Onderwijslab waar prototypes ontwikkeld worden voor verdere opschaling. Maximale investering: 143 miljoen euro.