Het tegengaan van klimaatverandering heeft ingrijpende gevolgen voor de samenleving. Het Klimaatakkoord toont de nood van ingrijpende keuzes voor de industrie, de gebouwde omgeving, elektriciteit, mobiliteit, landbouw en landgebruik.

Het kabinet heeft daarom aan de onafhankelijke adviescommissie Brenninkmeijer gevraagd om te onderzoeken hoe burgers beter betrokken kunnen worden bij het klimaatbeleid, en welke rol burgerfora daarin kunnen spelen. Aanleiding hiervoor was een motie van Tweede Kamerlid Agnes Mulder (CDA).

Meer dan een hokje rood kleuren

‘De verbinding tussen burgerfora en klimaat ligt voor de hand, omdat klimaat een enorm belangrijk onderwerp is. Een groot deel van de Nederlandse bevolking vindt ook dat klimaat onze zorg is’, zegt commissievoorzitter Brenninkmeijer. ‘Maar als er maatregelen worden genomen, is het ook heel logisch dat niet iedereen het eens is met die maatregelen’. Volgens het rapport willen burgers graag meer betrokken zijn bij openbaar bestuur, en willen ze concrete invloed hebben. ‘Meer invloed dan enkel bij de verkiezingen een hokje rood kleuren’.

Nederland heeft geen rijke traditie van dergelijke burgerinspraak. De afgelopen jaren werd op lokaal en regionaal niveau wel geëxperimenteerd en geleerd van burgerparticipatie die verder gaat dan de traditionele ‘inspraakavond’, zoals bijvoorbeeld in Groningen, maar er is in Nederland geen vaste traditie van goed georganiseerde burgerparticipatie. Dat terwijl juist de traditionele inspraakavond niet altijd kan voorzien in de democratische behoeften van burgers. Bij de inspraakavond kan burgerinvloed pas relatief laat in het besluitvormingsproces worden uitgeoefend. De invloed van burgers is daarmee vaak klein. Bovendien trekken deze avonden veelal een weinig divers publiek. Witte hogergopgeleide senioren zijn overgerepresenteerd.

Het goede gesprek

Een burgerplatform biedt soelaas waar de inspraakavond tekortschiet. Het is een intensieve vorm van burgerparticipatie, waarbij een representatieve groep burgers advies uitbrengt. De deelnemende burgers worden geselecteerd met (gestratificeerde) loting. Het doel van het proces is ‘deliberatie’. Dat betekent dat informatievergaring, overleg en uitwisseling van argumenten centraal staan. ‘Het goede gesprek’, zoals Brenninkmeijer het noemt.

Volgens de commissie kan een dergelijk burgerforum helpen bij het beter betrekken van burgers bij de vormgeving en uitvoering van klimaatbeleid. Daarnaast is het een waardevolle bijdrage aan de democratie. Wel moet het forum aan een aantal voorwaarden voldoen. Allereerst moet er een duidelijke opdracht vanuit de politiek liggen. Ten tweede moet er een toezegging zijn dat de resultaten van het forum serieus moet worden genomen. Ten derde moet deelname aan het forum goed worden gefaciliteerd. Mensen die bijvoorbeeld voor kinderen zorgen of mantelzorgen moeten de ruimte krijgen om tijd vrij te maken voor deelname aan het forum. En als laatste moet er begeleiding zijn van deskundigen en moet het gesprek goed worden begeleid. Brenninkmeijer: ‘Want er moet wel een heel goed gesprek worden gevoerd, waar keuzes en voorstellen voor politici en bestuurders uit voortkomen. Die moeten daar dan serieus mee aan het werk, en zeggen “wij leggen dit niet naast ons neer”'.