Door Gregor Hartnack, student aan de Hogeschool van Hal Larenstein en docent/onderzoeker Eelco Buunk. Dit artikel komt uit een speciale uitgave van vakblad Groen, waarin de natuurbeleving in coronatijd centraal staat. De special is een samenwerking met Hogeschool van Hall Larenstein
Er wordt veel gesproken over de lessen die we kunnen leren van de coronacrisis. Wordt thuiswerken het nieuwe normaal? Spreiden we voortaan de spits over de gehele dag, zodat files tot het verleden behoren? Gaan we voortaan op vakantie in eigen land? Als we de voordelen van de crisis kunnen vasthouden, dan komen we er sterker uit. Een goed voorbeeld hiervan – en zeker ook bruikbaar voor de nieuwe normaal – is de omgang met stress en de effecten van de groene omgeving hierop.
Stress en gezondheid
Tijdens de coronacrisis zijn veel vitale beroepen sterk onder druk komen te staan, maar ook de Nederlandse studentenpopulatie heeft hier zwaar onder te lijden: de studenten ervaren veel stress, zijn eenzaam en zijn depressief. Sinds enige tijd werken studenten (en werknemers) zoveel mogelijk vanuit huis. Uit tien interviews met studenten van diverse richtingen op mbo-, hbo- en wo-niveau blijkt dat er zowel positieve als negatieve effecten worden ervaren (zie figuur 1), maar dat de negatieve effecten overheersen.
Figuur 1
De negatieve effecten van het thuiswerken en de verhoogde werkdruk kunnen leiden tot stress. Maar wat is stress? Ad Vingerhoets, emeritus professor Social and Behavioral Sciences aan de Universiteit Tilburg, omschrijft stress als een toestand waarin de ingeschatte draaglast groter is dan de ingeschatte draagkracht. Uit onderzoek naar Amsterdamse studenten blijkt dat al vóór de corona-uitbraak veel studenten te maken hadden met complicaties door stress (75 procent), zoals last van vermoeidheid, paniek en depressie, met grote negatieve invloed op hun leven. De oorzaak hiervan is de hoge studiedruk met een constante stroom aan presentaties, opdrachten, readings, tentamens. Dit levert veel stress op onder de studenten. Deze voorbeelden kunnen dienen als toekomstbeeld voor studenten en werknemers die een hogere werkdruk ervaren vanuit hun studie of werk. Het thuiswerken kan dus grotere negatieve effecten op de gezondheid hebben dan alleen minder bewegen en wat “coronakilo’s”.
Natuur helpt
Een natuurlijke omgeving met groen heeft positieve effecten op de gezondheid van de mens. Het helpt bij het herstel van aandachtsmoeheid en stress, het zet aan tot beweging, vergemakkelijkt het leggen van sociaal contact en het bevordert de persoonlijke ontwikkeling en zingeving. Een groene omgeving helpt dan ook bij het verminderen van de negatieve effecten van het thuis studeren. Geïnterviewde studenten gaven ook aan dat ze tot rust kwamen in de natuur: bewegen in het bos, weg van alle drukte en menselijke aanwezigheid werkt stressverlagend. Uit onderzoek blijkt dat een uitzicht op de natuur al substantieel bijdraagt aan het gevoel van welzijn. Volgens de Attention Restoration Theory (ART) van neemt geestelijke moeheid af en verbetert de concentratie door alleen al naar natuur te kijken. En een groene omgeving helpt niet alleen bij het verminderen van stress en het verhogen van het welzijn en gezondheid van bewoners, maar het levert ook nog allerlei aanvullende voordelen zoals CO2 -opslag, waterafvoer en vermindering van het hitteeilandeffect.
Maar wat als je geen achtertuin of voortuin hebt en in een drukke stad woont? Wat als er geen park in de buurt is en je te ver weg woont van een natuurgebied om even een stuk te wandelen?
Ervaringen
Om te peilen hoe studenten stress bij het thuis studeren en het effect van groen in hun omgeving ervaren, hebben studenten van hogeschool Van Hall Larenstein een enquête uitgezet. In totaal namen 141 studenten deel aan het onderzoek, waarvan het overgrote deel aan het hbo studeert. De resultaten van de enquête staan weergegeven in de infografiek.
De meeste studenten geven aan meer stress te ervaren sinds de invoering van de coronamaatregelen (67 procent). De meeste studenten geven tevens aan dat een bezoek aan de natuur een positief effect heeft op hun gemoedstoestand en stress helpt verlagen. Het aantal natuurbezoeken is sinds de invoering van de maatregelen dan ook toegenomen: voor de maatregelen kwam 43 procent van de respondenten drie keer of vaker in de natuur, na het invoeren van de maatregelen is dit aandeel gestegen tot 72 procent.
Veel studenten wonen echter in een (sterk) verstedelijkte omgeving. In dit type omgeving is minder groen te vinden. Er zijn wel iets meer recreatieve terreinen dan in minder stedelijk gebied. Dit zijn onder andere parken, maar ook sportterreinen en terrein voor dagrecreatie. Deze worden als minder natuurlijk ervaren dan bijvoorbeeld een rivierenlandschap, bos en heidelandschap (en ook als agrarische landschappen als weide en akkers).
Om de stressverlagende kwaliteiten van de natuur goed tot zijn recht te laten komen, is het goed om recreatieterrein aan te leggen naar het evenbeeld van deze natuurlijke gebieden.
Het onderzoek dat de basis van dit artikel vormt is onderdeel van een reeks onderzoeken. Studenten van Hogeschool van Hall Larenstein onderzochten de natuurbeleving in coronatijd. De resultaten van hun onderzoek zijn gebundeld in een speciale uitgave van Vakblad Groen. In diverse artikelen kijken zij naar mogelijke blijvende veranderingen van onze beleving van en houding ten opzichte van de natuur.
De onderzoeken tonen dat de coronacrisis fundamentele veranderingen in ons denken, doen en laten mogelijk maakt en dat investeren in de natuur de moeite waard is. Verder blijkt dat contact met de natuur voor zowel vitale als hulpbehoevende ouderen goede kansen biedt om een crisissituatie gezond door te komen. Uit het onderzoek blijkt ook dat veel sporters de buitenlucht opzochten om te sporten en dat ruim de helft dat ook in de toekomst vaker wil gaan doen.
Meer weten over de waarde van groen? Lees dan de special of neem deel aan het gratis webinar ‘Herwaardering van stedelijk groen’, dat plaatsvindt op 23 maart.
