‘De boodschap van het kabinet komt hard aan’, zegt Pieter Stoel, portefeuillehouder financiën in het bestuur van de Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) in de Leeuwarder Counrant. Het Gemeentefonds is dan ook de belangrijkste inkomstenbron voor gemeenten. Stoel zegt de cijfers moeilijk te kunnen accepteren en benoemt dat gemeenten die al in zwaar weer zitten, achteruitgaan. Uit de Kansenkaart (2020) bleek op basis van CBS-cijfers al dat veel noordelijke gemeenten de kansarmste van Nederland zijn.
Wel klinkt er al geluid over een compensatie. In een brief van Kajsa Ollongren aan de Tweede Kamer benoemt de minister de nadelige effecten voor Friesland en Groningen. Volgens haar overwegen de fondsbeheerders daarom voor deze gemeenten een ‘uitzondering in te richten’. Ook is er een adviesaanvraag ingediend bij de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), met specifieke aandacht voor de gemeenten die negatief uit de herverdeling rollen, en is Ollongren in gesprek met de gedupeerde gemeenten en de VNG.
G4 ook ontevreden
Ook de G4-gemeenten hebben kritiek op de herverdeling, meldt Binnenlands Bestuur. Gezamenlijk zouden Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht er structureel 142 miljoen euro op achteruitgaan. In de kritiek wordt de nadruk gelegd op de economische, sociale en financiële opgaven van de grote gemeenten, die ook voor corona al aanwezig waren. Gemeente Den Haag zou er het hardst op achteruit gaan met 115 euro per inwoner.
In het bijzonder is er kritiek op de onderzoeksmethode van de herverdeling. In december zagen de G4-gemeenten de bui al hangen, en lieten ze aan Ollongren weten dat het systeem hen benadeelde. De ROB gaat hierdoor ook nadrukkelijk naar de G4-gemeenten kijken. Econometrisch onderzoeksbureau Panteia heeft ondertussen in opdracht van de G4-gemeenten gekeken naar de uitgangspunten, aannamen en de betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten. Het bureau concludeert dat er verkeerd is omgegaan met vaste bedragen en de eigen inkomsten van de gemeenten.
De herverdeeleffecten in kaart gebracht.
Nieuwe kabinet
In december vorig jaar werd duidelijk dat de herverdeling van het Gemeentefonds werd verschoven naar het nieuwe kabinet. Dit omdat er onder andere nog te weinig duidelijkheid was over de financiële positie van gemeenten. De invoering van de nieuwe verdeling schuift hierdoor op naar 1 januari 2023. Wethouder Anne Mulder (Den Haag) benadrukt aan Binnenlands Bestuur dat het herverdelen van de schaarste niks zal oplossen. Volgens hem moet het nieuwe kabinet ervoor zorgen dat gemeenten meer financiële armslag hebben voor de uitvoer van gemeentelijke taken. Na de formatie van het volgende kabinet volgt de definitieve besluitvorming.
