‘Stikstof: de crisis voorbij?’, stelden we onszelf begin dit jaar de vraag. Zover lijkt het nu, bijna een jaar later, niet te zijn. Wel zijn er de nodige stappen gemaakt. Na een Spoedwet stikstof, waar een jaar geleden mee werd ingestemd, debatteerde de kamer in december over het wetsvoorstel Stikstofreductie dat minister Schouten in oktober indiende en waarvoor volgens haar veel aanbevelingen van de commissie Remkes werden overgenomen. Met steun van onder meer de SP verzekerde Schouten zich vlak voor het debat van een meerderheid in de Eerste en Tweede Kamer.

Op een aantal punten in de wet zijn toezeggingen gedaan voor wijzingen ten opzichte van de eerdere versie. Zoals een reductie van 50 procent in 2035, tegenover de oorspronkelijke 26 procent in 2030. De commissie-Remkes adviseerde in haar eindrapport eenzelfde vermindering, maar dan al in 2030. Om de depositie te verminderen en natuur te versterken trekt het kabinet de komende tien jaar 6 miljard euro uit, waarvan 3 miljard naar natuurherstel en –versterking gaat.

De wet riep verschillende reacties op. Bouwend Nederland liet na afloop van het kamerdebat weten blij te zijn met de verscherpte ambitie. De grotere reductie vergroot de kans dat de wet toetsing door de Raad van State en Europa kan doorstaan, aldus de brancheorganisatie, en de extra stikstofruimte kan economische activiteiten mogelijk maken. Aanjager van het stisktofdossier Johan Vollenbroek gaf op Twitter aan bang te zijn dat het wetsvoorstel leidt tot stikstoffraude en juridische procedures. Hij verwees naar berichtgeven van EenVandaag waarin juristen ook bij deze wet vraagtekens stellen bij de juridische houdbaarheid.  

In november meldde onderzoeksplatform Investico dat een kleine groep bedrijven verantwoordelijk is voor een groot deel van de stikstofuitstoot op de natuur. Volgens Investico kunnen duizenden woningen in aanbouw pas gerealiseerd worden als de vervuilendste bedrijven verdwijnen. Van een verplichte opkoop is binnen de nieuwe wet geen sprake. Eind dit jaar ging de regeling van start die het voor provincies mogelijk maakt om piekbelasters in de buurt van Natura 2000-gebieden op te kopen. Dit gebeurt op basis van vrijwilligheid.

Of vrijwilligheid in stikstofmaatregelen een probleem vormt moet blijken. In september stelde Investico dat de sanering varkenshouders onvoldoende reductie, doordat minder boeren stoppen dan vooraf gedacht. In het kamerdebat in december werd ingegaan op de vrijwillige uitkoop van boeren, maatregelen die agrariërs moeten nemen, zoals het verdunnen van mest, en de vraag in hoeverre maatregelen vrijwillig zijn. Minister Schouten benadrukte dat het resultaat ‘linksom of rechtsom' gehaald moet worden. ‘Als uit de tweejaarlijkse monitoring blijkt dat we daar ver vanaf zitten of dat bepaalde maatregelen niet effectief zijn, dan ga je natuurlijk weer kijken wat nodig is om het resultaat wel te behalen.’

In een reactie trachtte LTO het recente onderzoek van Investico over de piekbelasters te nuanceren. Het reduceren van stikstofemissies van deze partijen kan lokaal ruimte scheppen, maar biedt geen perspectief aan een woningbouwproject aan de andere kant van het land of de regio, stelde de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland.

De snelheidsbeperking die dit jaar van kracht werd, doet dat wel, zo blijkt. Die heeft ervoor gezorgd dat de bouw van ruim 20 duizend woningen alsnog van start kan gaan, meldde het ministerie van Binnenlandse Zaken in december. Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland, meldde in een reactie op het debat dat de wet ruimte biedt voor een deel van de bouwactiviteiten, maar dat ook moet worden gekeken naar extra stikstofruimte voor nieuwe economische ontwikkelingen. ‘Die hebben we nodig om de economie weer aan de gang te krijgen en de werkgelegenheid op peil te houden.’

Een aantal provincies gaf in de loop van 2020 aan snel te willen starten met maatregelen. Zo wilden de Gedeputeerde Staten van provincie Gelderland onder meer aanvullende Gelderse maatregelen voor de landbouwsector en kijken wat de mogelijkheden zijn voor innovatie, het vinden van andere verdienmodellen, bedrijfsverplaatsing of eventueel bedrijfsbeëindiging.

Of de maatregelen soelaas bieden om de stikstofdepositie terug te dringen én prangende opgaven als de woningbouw oplost, zal in de loop van 2021 en in de jaren daarna moeten blijken. Kortom: er is voortgang geboekt, maar voorlopig ligt het stikstofdossier nog op tafel.