Op een aantal punten in de wet, waarvan Schouten het voorstel in oktober indiende, zijn toezeggingen gedaan voor wijzingen ten opzichte van de eerdere versie. Zoals een reductie van 50 procent in 2035, tegenover de oorspronkelijke 26 procent in 2030. De commissie-Remkes adviseerde in haar eindrapport eenzelfde vermindering, maar dan al in 2030. Esther Ouwehand (PvdD) kwam hier in het debat op terug, door te stellen dat de wet, met alle amendementen, 'niet eens in de buurt komt' van de minimale reductie zoals voorgesteld door Remkes.

William Moorlag (PvdA) vroeg zich af of de stikstofwet genoeg ruimte overlaat voor verscheidene opgaven: stikstofruimte voor economische ruimte waaronder woningbouw, stabiliteit voor de agrarische sector en een betere natuur. ‘Ik denk dat het advies van de commissie-Remkes juist is: niet alles kan. De commissie beschrijft heel duidelijk in een goed, stevig en evenwichtig advies wat er nodig is om die stikstofruimte te creëren en welke mix aan maatregelen er nodig is.’

Volgens Roelof Bisschop (SGP) zijn in de praktijk echter grote onzekerheden en risico’s in het behalen van de door Remkes genoemde doelstellingen. ‘Nog afgezien van de vraag hoe de regering dit gaat betalen.’

In het debat werd tevens ingegaan op de vrijwillige uitkoop van boeren, maatregelen die agrariërs moeten nemen, zoals het verdunnen van mest, en de vraag in hoeverre deze vrijwillig zijn. Minister Schouten benadrukte dat het resultaat ‘linksom of rechtsom ’gehaald moet worden. ‘Als uit de tweejaarlijkse monitoring blijkt dat we daar ver vanaf zitten of dat bepaalde maatregelen niet effectief zijn, dan ga je natuurlijk weer kijken wat nodig is om het resultaat wel te behalen.’ Ze wees erop dat de genoemde maatregelen uit de sector zelf gekomen en er om die reden vanuit te gaan dat de sector er ook op in zal zetten.

Moorlag stelde dat een deel van de agrarische sector zal moeten verkleinen. Bronmaatregelen kunnen op de korte termijn, maar op de langere termijn moet ‘een breed landbouw-, natuur- en voedselakkoord komen om een einde aan die polarisatie te maken.’ Andere partijen reageerden juist fel op inkrimping. Volgens Mark Harbers (VVD) zal het overheidsbeleid er niet toe leiden dat de veestapel ‘groots’ moet krimpen. PVV-Kamerlid Barry Madlener denkt daar anders over. Een reductie van 50 procent is alleen haalbaar met ‘draconische maatregelen’ of een enorme inkrimping van de veestapel, zo stelde hij.

Tijdens het debat werd gesproken over de stikstofwet, maar ook over een initiatiefwetsvoorstel waarin GroenLinks een reductie van 50 procent in 2030 voorstelt. Hoe dat moet worden gerealiseerd, is niet duidelijk genoeg, stelden Jacco Geurts (CDA) en Mark Haberts (VVD).

Om de depositie te verminderen en natuur te versterken trekt het kabinet de komende tien jaar 6 miljard euro uit, waarvan 3 miljard naar natuurherstel en –versterking gaat. Frank Futselaar (SP) betwijfelde openlijk of dat bedrag afdoende is. ‘Maar het is zeker een belangrijke eerste stap.’

Reactie verdeeld

De reacties op de wet en het debat zijn verdeeld. Bouwend Nederland liet na afloop weten blij te zijn met de verscherpte ambitie. De grotere reductie vergroot de kans dat de wet toetsing door de Raad van State en Europa kan doorstaan, en de extra stikstofruimte kan economische activiteiten mogelijk maken. Volgens voorzitter Maxime Verhagen moet het kabinet werk blijven maken van extra stikstofruimte op korte termijn voor nieuwe economische ontwikkelingen, eerst en vooral voor infrastructuur en grootschalige woningbouw. ‘Die hebben we nodig om de economie weer aan de gang te krijgen en de werkgelegenheid op peil te houden.’

LTO Nederland zei donderdag de stikstofreductie van 50 procent in 2035 ‘niet reëel en onhaalbaar’ te vinden. ‘Met de huidige beschikbare technieken is de huidige taakstelling van 26 procent reductie in 2030 al ambitieus. Ook past het tempo van de voorgestelde reductie niet bij het investeringsritme van veel ondernemers’, stelt de landbouworganisatie in een persbericht. De komende jaren moet innovatiebeleid met bijbehorende investeringen volgens de landbouworganisatie een centrale rol spelen in het landbouwbeleid. ‘Als daaraan voorbij wordt gegaan, is een reductie tot 50 procent sowieso onhaalbaar en wordt afgekoerst op gedwongen krimp.’

Op Twitter stelde Johan Vollenbroek, ‘aanjager’ van het stikstofdossier, donderdag bang te zijn dat het wetsvoorstel leidt tot stikstoffraude en juridische procedures. Zijn Mobilisation for the Environment (MOB) stelt dat het wetsvoorstel verdere aftakeling van de natuur niet voorkomt. ‘Daarvoor is het ambitieniveau te laag en komen maatregelen niet of te laat.’

Natuurorganisaties, waaronder Greenpeace en Natuurmonumenten, gaven in aanloop naar het debat in een brief aan de Kamer aan de reductiedoelen niet ambitieus genoeg te vinden. Ook betwijfelen ze de juridische houdbaarheid van de plannen, omdat deze niet zouden voldoen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. ‘We doen nogmaals een dringend beroep op het kabinet en de Tweede Kamer om het eindadvies van het Adviescollege Stikstofproblematiek over te nemen, en 50 procent emissiereductie in 2030 te realiseren.’

De provincies, verenigd in het Interprovinciaal Overleg, ondersteunen de wet maar geven ook punten van kritiek. De huidige plannen zijn nog onvoldoende om te werken aan de gewenste economische ontwikkeling, infrastructuur en woningbouw, vrezen zij.

De Kamer stemt op 15 december officieel over het wetsvoorstel en de ingediende amendementen.