Het CBS heeft voor het eerst de brede welvaart op regionaal en lokaal niveau gemeten, in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Met veertig indicatoren is de brede welvaart in gemeenten, provincies en COROP-gebieden in kaart gebracht.
Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS: ‘Bij de monitor kijken we verder dan enkel het bruto binnenlands product. Het BBP is belangrijk, maar niet de maatstaf van alle dingen. Er zijn meer zaken die het leven de moeite waard maken.’
In de monitor maakt het CBS een onderscheid naar tijd. Brede welvaart ‘hier en nu’ gaat over de kwaliteit van leven en van de omgeving waarin mensen leven. Dit zijn onder andere materiële welvaart, gezondheid en milieu. Brede welvaart ‘later’ betreft de sociale, economische, menselijke en natuurlijke hulpbronnen die volgende generaties nodig hebben om eenzelfde niveau van brede welvaart te kunnen bereiken als de huidige generatie.
De ontwikkeling van de brede welvaart is gunstig, becijfert het CBS. In vrijwel alle gemeenten, stad en platteland, daalde het aantal geregistreerde misdrijven, nam de werkloosheid af en steeg het mediaan besteedbare inkomen. Over het algemeen verloopt deze ontwikkeling in de steden gunstiger dan op het platteland.
De verzamelde data moet een onderlegger zijn voor regionaal beleid, bijvoorbeeld in de Regio Deals die het Rijk en de regio’s sluiten. Minister Carola Schouten van LNV: ‘Het is belangrijk om inzichtelijk te krijgen wat er in de regio’s speelt. Met de Regio Deals willen het Rijk aansluiten bij regionale opgaven. Dan helpt het als we goede data hebben, weten wat er precies speelt en wat de opgaven zijn.’
Steden minder schoon en veilig maar welvarender
De bevindingen van het CBS zijn weinig verrassend, erkent het bureau zelf ook. De stedelijke leefomgeving is minder schoon en minder veilig, en stedelingen zijn minder gezond. De sociale cohesie is lager in de stad. Tegenover die negatieve welvaartsindicatoren staat dat de materiële welvaart in steden hoger is dan op het platteland.
Amsterdam, Rotterdam en Den Haag staan met zeventien indicatoren onderaan de ranglijst van de brede welvaart ‘hier en nu’. Maar dit geldt ook voor steden als Heerlen, Maastricht, Groningen en Vlissingen met veertien of vijftien indicatoren. Hetzelfde patroon is te zien bij de brede welvaart ‘later’.
Plattelandsgemeenten bieden een relatief schone en veilige leefomgeving, met meer natuur en minder emissies van fijnstof en broeikasgassen. Ervaren gezondheid en de levensverwachting van vrouwen zijn er hoger dan in steden. Wel zijn voorzieningen, zoals een basisschool, gemiddeld genomen verder weg dan in de stad.
Leven in een stad is niet per se slechter dan op het platteland, aldus het CBS. Mensen wegen de nadelen op het ene aspect van brede welvaart af tegen de voordelen op een ander aspect.
De Monitor Brede Welvaart maakt gebruik van 40 indicatoren. Het CBS benadrukt dat deze indicatoren niet gewogen zijn. Het bureau bepaalt in de monitor dus bijvoorbeeld niet of gezondheid of materiële welvaart belangrijker is. ‘Dat kun je in theorie wel doen, maar zo’n analyse is gestaafd op aannames,’ licht Mulligen toe. ‘Het is uiteindelijk aan beleidsmakers om keuzes te maken op basis van de data.’ Verder is in de monitor ook niet gekeken hoe de verschillende factoren elkaar beïnvloeden. Uit ander onderzoek is bijvoorbeeld bekend dat een sterk sociaal netwerk baankansen vergroot.
Uitzonderingen
Niet alle plattelandsgemeenten hebben een hoge brede welvaart en niet alle steden staan onderaan de ranglijst. Inwoners van gemeenten als Bloemendaal, Bergeijk en Midden-Delfland combineren een relatief hoog inkomen met een schone leefomgeving, goede gezondheid en lage werkloosheid. Andere gemeenten, zoals de Groningse gemeenten Veendam, Oldambt, en Stadskanaal, staan relatief vaak onderaan de ranglijst van de brede welvaart ‘hier en nu’ en ‘later’. Hier is de gezondheid relatief laag, de afstand tot een basisschool groot, worden veel misdrijven gepleegd en is de materiële welvaart laag.
Sommige verstedelijkte gemeenten staan juist relatief vaak bovenin de gemeentelijke ranglijst van de brede welvaart ‘hier en nu’ en ‘later’. In gemeenten als Hendrik-Ido-Ambacht, Barendrecht en Oegstgeest is de afstand tot voorzieningen kort, wonen mensen dichtbij natuur, is het milieu relatief schoner, de gezondheid beter, de bevolking hoogopgeleid, en de werkloosheid laag.
