Bij gemeenten en provincies staan campussen, gebieden waar kennisinstellingen en bedrijven fysiek bij elkaar zitten, op de radar. Gemeenten verankeren campussen in economisch en ruimtelijk beleid, provincies zijn meer van een afstandje betrokken met bijvoorbeeld regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Inmiddels zijn er zo’n 80 campussen en campusinitiatieven in Nederland, verspreid over het hele land.

Ook Urk, de oudste gemeente van Flevoland, werkt aan de realisatie van een eigen campus. Het voormalig eiland, in 1942 ingesloten door land toen de Noordoostpolder werd drooggemalen, kent al eeuwenlang een rijke visserijcultuur. Nu willen de gemeente, de Provincie Flevoland en de Bedrijvenkring Urk de volgende stap zetten, met de realisatie van het Maritiem Cluster Urk (MCU).

Bij het cluster wordt de verbinding tussen de aanwezige visindustrie, andere maritieme bedrijven en het onderwijs versterkt. Het doel is om de maritieme kundigheid van het Urker bedrijfsleven nationaal en internationaal op de kaart te zetten en het innoverend vermogen te vergroten. Met minstens een verdubbeling van het aantal bedrijven en een actieve samenwerking tussen bedrijven en onderwijs- en kennisinstellingen. Honderd hectare extra grond, opgekocht van het Rijk, moet hier de ruimte voor bieden.

De animo voor de Urker campus is niet verbazingwekkend. Het samenbrengen van bedrijvigheid en onderwijs sluit naadloos aan bij het aloude economisch geografische adagium ‘proximity is key’. Cluster bedrijven die elkaar wat te bieden hebben en ze versterken en inspireren elkaar, voeg er een kennisinstelling aan toe en je geeft een flinke impuls aan het innoverend vermogen en de koppeling tussen arbeid en onderwijs. Kruisbestuiving gedijt bij nabijheid.

‘Urk is meer dan visserij’

Boegbeeld van het Maritiem Cluster Urk is Harm Post. Hij was jarenlang de directeur van Groningen Seaports. Post: ‘Als je Urk zegt, roept iedereen meteen: vissersdorp! Maar Urk is veel meer dan dat. Er zitten op dit moment al meer dan vijftig maritieme bedrijven, die alle takken van de maritieme sector bedienen.’

Neemt Urk met het cluster dan afstand van de visserij? Dat nou ook weer niet, zegt Post. Het idee is dat de aanwezige maritieme bedrijven en de visserij elkaar juist ondersteunen. ‘Neem elektronica’, zegt hij. ‘Een moderne kotter zit daar vol mee. De op de campus aanwezige bedrijven en onderwijsinstellingen kunnen de visserij op dergelijke vlakken juist versterken.’

Onderdeel van Regio Deal

Het Rijk en de provincie Flevoland investeren vanuit de Regio Deal Noordelijk Flevoland tezamen 30 miljoen euro in het toekomstbestendig maken van het gebied. Het geld in bestemd voor de het toekomstbestendig maken van de IJsselmeervisserij, het opzetten van een Mobiliteits- en Infrastructuur Testcentrum (MITC) nabij Marknesse en het verbreden en toekomstbestendig maken van het Maritiem Cluster Urk.

Jan-Nico Appelman, gedeputeerde in Flevoland met onder meer ruimtelijk-economisch beleid in zijn portefeuille, duidt de ontwikkeling van het maritieme cluster in een breder regionaal perspectief: ‘We richten ons in Flevoland al een aantal jaren op versterking en verbreding van de maritieme economie. Daarin komen uitdagingen in het fysieke domein, in ondernemerschap en het aantrekken van nieuw talent samen. Clusterontwikkeling zoals in Urk gebeurt, past daar perfect bij.’

Investeren in duurzaamheid

Vanuit de Regio Deal is 2,5 miljoen specifiek voor innovatie beschikbaar, vooral op het gebied van duurzaamheid. Dat sluit goed aan bij de doelstelling van de Regio Deal om Noordelijk Flevoland toekomstbestendig te maken.

De ervaringen die Post eerder opdeed in Groningen, komen goed van pas bij de duurzame ambities. Post: ‘Het noorden van Nederland wordt ook wel Hydrogen Vally genoemd. Er wordt daar flink geïnvesteerd in de overstap naar groene waterstof. De geografische ligging van Urk maakt het heel goed mogelijk om daar bij aan te sluiten.’ Doel is om de Urkse kotters op den duur ook op waterstof te laten varen, maar voordat het zo ver is, is nog veel onderzoek nodig. ‘Het geld moet ondernemers een zetje richting innovatie geven,’ zegt Post.

Is 2,5 miljoen euro wel genoeg om innovatie echt op gang te brengen? Post, lachend: ‘Als mijn budget snel op is, ben ik juist blij. Dat betekent namelijk dat er heel veel initiatieven lopen.’ Daarna, serieuzer: ‘Je moet het geld ook zien als aanjager, als vliegwiel.’ Hij trekt een vergelijking met de LED-televisie. ‘Die apparaten waren toen ze net op de markt kwamen erg duur, maar een paar jaar later was de prijs al gehalveerd. Zo zal het ook met duurzame innovatie gaan. De eerste stappen zijn relatief prijzig, maar op het moment dat de massa toeneemt, wordt investeren in duurzaamheid goedkoper. Daarmee is het budget eigenlijk veel meer waard dan 2.5 miljoen.’

Samen met het onderwijs

Samenwerking tussen bedrijven, middelbare scholen en MBO’s (en in de toekomst HBO’s) in het cluster zorgt voor een goede koppeling tussen onderwijs en de arbeidsmarkt. Op dit moment zijn het Berechja College en de maritieme tak van het ROC Friese Poort reeds betrokken. Met stagetrajecten en praktijkopdrachten bij de Urker bedrijven, worden studenten klaargestoomd voor het echte werk. Dat is een win-winsituatie, aldus Post. Bedrijven kunnen namelijk faciliteiten bieden die onderwijsinstellingen niet hebben, zoals zware machines, en de onderwijsinstellingen bieden de werknemers van de toekomst.

Om de innovatie te laten slagen, is intensieve samenwerking met hogere onderwijsinstellingen en kennisinstellingen zoals hbo’s, technische universiteiten of een instelling als TNO nodig. Het onderzoek wat daar plaatsvindt, kan getoetst worden bij de bedrijven. De samenwerking kan regio-overstijgend zijn. Post noemt Rijkuniversiteit Groningen als potentiële partner.

Planning

Op dit moment is de gemeente Urk druk bezig met het bestemmingsplan voor het cluster. Doel is om dit eind 2020 rond te hebben. Naar verwachting worden de eerste kavels voor nieuwe maritieme bedrijven dan in 2023 vrijgegeven.

Dat is wel onder de voorwaarde dat de Raad van State groen licht verleent aan de ontwikkeling. Die zette eerder een streep door de uitbreiding van de Urker haven, omdat de stikstofdepositie bij de aanleg te hoog zou zijn. Op dit moment werken de provincie en de gemeente hard aan herziening van de plannen, opdat deze zo spoedig mogelijk alsnog doorgang kunnen vinden. Post heeft er alle vertrouwen in dat dit zal gebeuren. ‘De gemeente en provincie werken nu aan actualisatie van de milieuonderzoeken. Ik weet zeker dat de nieuwe cijfers voor doorgang zullen zorgen.’ Ook gedeputeerde Appelman verwacht doorgang. ‘Het móet ook doorgaan. Dat is in het belang van heel Nederland.’