Het kabinet maakt voor de komende vijf jaar 20 miljard euro vrij voor kennisontwikkeling, fysieke infrastructuur, en onderzoek, ontwikkeling & innovatie, in de vorm van het Nationaal Groeifonds. Het is bedoeld voor eenmalige publieke investeringen, niet voor terugkerende overheidsuitgaven. Het fonds moet volgens het kabinet een economische stimulans zijn, met het oog op de klappen die vallen tijdens de coronacrisis.

Ondernemers, (mkb-)bedrijven, kennisinstellingen en andere partijen krijgen een belangrijke rol bij het aandragen van investeringsvoorstellen. Het ministerie dat over een specifiek onderwerp gaat, dient een voorstel vervolgens formeel in. Een investeringsvoorstel heeft een minimumomvang van 30 miljoen euro. Er geldt geen maximumomvang per project.

Reacties

Ondernemersorganisatie MKB-Nederland en werkgeversorganisatie VNO-NCW zijn blij met het fonds. Dit laten hun voormannen weten op hun sites. ‘De energietransitie, onze infrastructuur en onze kennisontwikkeling kunnen niet verder zonder extra publieke investeringen. Wij hebben hier dan ook jarenlang voor gepleit’, zegt VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer.

‘Nederland had echt wat in te halen, onze infrastructuur en kennispositie piepte en kraakte’, aldus MKB-Nederland-voorzitter Jacco Vonhof. ‘Het is een goede zaak dat mkb-ondernemers, kennisinstellingen en andere partijen zelf nieuwe voorstellen kunnen aandragen, met een onafhankelijke beoordelingscommissie en een gedegen procedure.’

Milieudefensie is een andere mening toebedeeld. Het steekt de milieuorganisatie onder meer dat het woord duurzaamheid tijdens de persconferentie niet gevallen is en dat de toekomst van onze planeet helemaal geen rol lijkt te spelen in het fonds van het kabinet. Volgens Jorien de Lege van Milieudefensie is dit fonds een nieuwe subsidiepot voor bedrijven. ‘Er zit een denkfout in de manier waarop het fonds is opgezet. Er staan nergens duurzaamheidseisen geformuleerd.’

‘En natuurlijk kan het zijn dat het geld duurzaam geïnvesteerd gaat worden, zoals in spoorverbindingen, maar Shell kan ook weer een waterstofprojectje op gaan zetten. Terwijl dit bedrijf al veel investeringsruimte heeft. Wij hadden graag gezien dat het geld in het verduurzamen van het dagelijks leven zou zijn gestoken. Denk aan het grootschalig isoleren van huizen, zodat mensen een lagere energierekening krijgen. In een klimaateconomie haal je geld weg bij de grootvervuilers en niet bij de belastingbetaler, zoals nu gebeurt’, vervolgt De Lege haar relaas.

Flauw

Hoogleraar ondernemerschap en detailhandel Laurens Sloot (RUG) vindt het argument van Milieudefensie een beetje flauw. ‘Ze creëren een oneigenlijke discussie. Dit fonds betekent niet dat we ons niet aan de klimaatdoelstellingen hoeven te houden of dat er budget van de duurzaamheidsfondsen afgaat. Ze moeten niet steeds dezelfde viool uit de kast halen. Ik juich het fonds op deze manier alleen maar toe. Het kan een vliegwiel zijn voor de economie.’

Dit beaamt Jorien de Lege: ‘Zolang het maar het juiste vliegwiel is en we niet over tientallen jaren de fouten van nu weer moeten herstellen. Ik stoor mij aan het crisissausje dat het kabinet er nu overheen giet. Dit fonds werd voor de coronacrisis al in de steigers gezet.’

Sloot zegt dat zo’n fonds in de huidige tijdsgeest juist een enorm geschenk is. ‘In crisistijd zie je dat consumenten en bedrijven voorzichtig worden en uitgaven uitstellen. De overheid is dan de enige partij die dat tij kan keren. Door nu te investeren in bijvoorbeeld R&D en de digitale en fysieke infrastructuur, creëer je werkgelegenheid. Ik ben voorstander van dit Keynesiaanse denken.’

Volgens de bedrijfseconoom heeft Nederland als één van de weinige EU-landen de laatste jaren zijn staatsschuld fors gereduceerd en plukt ons land daar nu de vruchten van. ‘We hebben nu een appeltje voor de dorst en daar komt dit mede uit voort. Tijdens de vorige crisis werd er juist bezuinigd, daar ben ik zelf minder voorstander van. Al moet wel gezegd worden dat er twaalf jaar geleden niet zo goedkoop geleend kon worden. Het is nu aan het bedrijfsleven en de universiteiten om van het fonds een succes te maken.’

NGinfra, een samenwerking van Prorail, Havenbedrijf Rotterdam, Vitens, Rijkswaterstaat, Alliander en Schiphol, hoopt dat bij de verdeling van dit fonds niet zozeer naar afzonderlijke plannen en projecten wordt gekeken, maar vooral naar een totaalplaatje en wat daar voor nodig is aan infrastructuur. Dus niet een prachtig woningbouwproject of zonnepark ergens plannen, zonder je af te vragen of het elektriciteitsnet dat aankan of kan worden uitgebreid. Goede samenwerking en focus op langere termijn zijn volgens het samenwerkingsverbang cruciaal.