In de zomer komt het wel vaker voor dat er door vertrekkende studenten even een dip in de bevolkingsgroei ontstaat. Maar nu is er echt wel iets meer aan de hand. Er is sprake van een forse hapering in de jarenlange groeistuip. Wacht de stad een langere fase van groeistagnatie vanwege gevolgen van het Coronavirus COVID-19 of blijft het bij een tijdelijke hapering? Inmiddels noteert ook de regionale economie dieprode cijfers. Na een jarenlange hoofdrol als economische trekker krimpt de Amsterdamse regionale economie ineens.

'Toestroom buitenlanders is plotseling weggevallen'

Niemand weet hoe lang de economische terugslag gaat aanhouden, maar herstel gaat langer duren, zo waarschuwen deskundigen. Hoe harder de economische klap, hoe langer een herstel zal vergen. De demografische hapering zou dus ook wel eens kunnen aanhouden.

De coronacrisis treft Amsterdam hard op meerdere fronten. Naast een economische downturn is er sprake van een demografische. Tot voor kort kwam de sterke groei van het aantal inwoners van Amsterdam vooral door nieuwe bewoners uit het buitenland. Maar die toestroom is nu plotseling weggevallen. Sinds maart vertrekken er net iets meer mensen uit de stad naar het buitenland dan omgekeerd.

Weliswaar was er naast instroom vanuit het buitenland een permanente instroom van alleengaande twintigers vanuit het binnenland. Maar die binnenlandse instroom werd elk jaar afgeroomd door dertigplussers die de stad uit trokken. Zodra ze een partner hadden gevonden en aan kinderen toekwamen, zochten de dertigers een huis op een plek die beter past bij hun nieuwe levensfase. Ver weg gingen de meesten niet. Ze bleven vooral in de regio. Die trend lijkt nauwelijks veranderd en biedt geen compensatie voor uitblijvende immigranten.

'Nederland wordt minder aantrekkelijk voor arbeidsmigranten'

In Amsterdam zijn de maanden augustus en september meestal de maanden waarin nieuwe studenten en expats zich melden. De vraag is of dit najaar de buitenlandse studenten en expats zich blijven melden als nieuwe Amsterdammers. Dat zou wel eens tegen kunnen vallen. Volgens het CPB zullen de gevolgen van de corona-recessie nog vijf tot tien jaar merkbaar zijn. Nederland zal door een oplopende werkloosheid minder aantrekkelijk worden voor buitenlandse werknemers. Studenten zullen afzien van een vervolgopleiding en buitenlandse studenten zullen minder vaak in Nederland willen studeren. Volgens het CPB zullen arbeidsaanbod en investeringen pas op de lange termijn, dus na ruim tien jaar, zijn hersteld. 

De goedbetaalde expats en westerse arbeidsmigranten waren de afgelopen jaren juist een categorie immigranten die de economische voorspoed van de stad hebben gestimuleerd. Uit eerdere analyses van verhuisstromen kwam duidelijk naar voren dat westerse immigranten gemiddeld hogere inkomens genereerden. De instroom die dat teweegbracht valt nu dus stil.

'De welvarende westerlingen waren juist degenen die veel gemiddelden hooghielden'

Misschien dat tegenstanders van gentrificatie er blij van worden. Eindelijk geen prijsopdrijvend effect meer als de buitenlandse rijkdom inderdaad langer wegblijft. Er zou dan misschien wat meer ruimte/lucht kunnen komen voor de middengroepen.

Elk voordeel heeft echter ook een nadeel, met name in Amsterdam. De welvarende westerlingen waren juist degenen die veel gemiddelden hooghielden. Mochten ze wegblijven en de middengroepen blijven verhuizen naar hun gezinswoningen in de regio dan blijven de bewoners van de relatief omvangrijke sociale huursector achter.

Laat Amsterdam nu net een stad zijn met 40 procent sociale huurwoningen, een kwart hoger dan gemiddeld in Nederland. Omdat de toegang tot zo’n woning beperkt is tot huurders met een relatief laag inkomen neemt het aandeel financieel en maatschappelijk kwetsbaren navenant toe  Deze categorie wordt juist nu het sterkst geraakt door de recessie.

Zouden de welvaart brengende expats inderdaad langer weg blijven dan ligt een nieuwe trend voor Amsterdam in het verschiet: de sociale huurwoningen en de armen blijven. Dat zal het beeld van de stad weer meer gaan bepalen. De koopwoningen komen vaker beschikbaar voor middengroepen. Amsterdam wordt meer doorsnee en gemiddeld armer. Het gemeentebestuur krijgt er nog een zware kluif aan.