Om te kunnen inschatten of de coronacrisis een structurele verandering in ons denken en doen teweeg zal brengen, keken onderzoekers van het SCP hoe onze opvattingen en ons gedrag beïnvloed werden tijdens eerdere epidemieën, de MH17-ramp en de kredietcrisis. Het gaat bijvoorbeeld om veranderingen in sociaal vertrouwen, discriminatie en solidariteitsgevoelens.
Vertrouwen politiek
Zo keken de onderzoekers wat er bij andere crises gebeurde met het vertrouwen in politiek en instituties. Aan het begin van de coronacrisis nam het vertrouwen in politiek en instituties toe. Een verklaring is een daadkrachtig optreden van de politiek. Maar deze ‘vertrouwensbonus’ kan best wel eens tijdelijk zijn, zegt het SCP. Ook tijdens eerdere crisis steeg het vertrouwen, om vervolgens vaak weer te dalen. Daar komt bij dat de zorgen over de gevolgen van de coronacrisis voor de economie toenemen. En als het slecht gaat met de economie, dan is het politiek vertrouwen vaak lager. ‘Er zijn overigens geen aanwijzingen dat na deze tijdelijke toename het vertrouwen lager zal zijn dan voor de crisis: het verhoogde vertrouwen beklijft gewoonweg niet en keert waarschijnlijk terug naar het oude niveau’, aldus de onderzoekers.
Een mogelijke uitzondering zijn jongvolwassenen. Een heftige gebeurtenis kan er bij hen wel degelijk voor zorgen dat opvattingen structureel veranderen. Of dat met de huidige generatie jongvolwassenen ook gebeurt, is volgens het SCP afhankelijk van hoe de crisis zich zal ontwikkelen.
Solidariteit
Door de crisis nam ook ons gevoel voor solidariteit toe en waren we meer bereid tot het verkleinen van inkomensongelijkheden. Maar ook dat is waarschijnlijk van tijdelijke aard. Hierbij speelt mee hoe burgers kijken naar iemands sociaaleconomische positie. Denken burgers dat iemand een goede of slechte positie aan geluk of pech te danken heeft, zoals bij dat laatste bij een crisis vaker het geval is, dan zijn zij meer solidair en zullen zij eerder voor herverdeling zijn. ‘Als de economie weer verbetert, kan dat weer tot andere opvattingen leiden’, zeggen de onderzoekers. ‘Ook zullen de mensen die van voorkeur zijn veranderd, naar verwachting weer terugkeren naar hun oude opvattingen van voor de crisis zodra ze zelf economisch gezien weer de wind in de rug hebben.’
Discriminatie
Het SCP waarschuwt ervoor dat crises kunnen zorgen voor een toename van discriminatie en stigmatisering. Mensen met een Oost-Aziatisch uiterlijk en mensen die extra kwetsbaar zijn voor corona, zoals ouderen en mensen met obesitas, lopen in de huidige crisis meer risico gediscrimineerd te worden. De onderzoekers zeggen ‘te verwachten’ dat de coronacrisis voor een toename in discriminatie zorgt. Of en in welke mate discriminatie zal plaatsvinden, is afhankelijk van het verloop van de crisis en het maatschappelijke debat.
