Dit artikel verscheen ook in BT Magazine. BT Magazine is hét vakblad voor iedereen die zich bezighoudt met regionale innovatiekracht en vestigingsklimaat. Meer informatie of een nummer gratis inzien? Klik dan hier.
Vooral op bedrijventerreinen kunnen activiteiten voorkomen die wijzen op mogelijke criminele handelingen zoals witwassen, hennepteelt of de handel in illegale goederen. De onderwereld mengt zich met de bovenwereld, in de hoop te kunnen profiteren van de schijnbare anonimiteit van bedrijventerreinen. Gelderse ondermijningsgedeputeerde Peter van ’t Hoog: ‘Bedrijventerreinen zijn vaak een blinde vlek. Iedereen kan zich dat wel een beetje voorstellen. Er zijn vaak relatief weinig woningen, waardoor er weinig ‘buren’ zijn die de omgeving in de gaten kunnen houden. Door gemeenten te ondersteunen die vlekken in te kleuren, stellen we ze in staat de veiligheidsproblematiek op bedrijventerreinen gerichter aan te pakken.’
De praktijk is nu dat bedrijventerreinen onvoldoende zijn toegerust om tegenwicht te bieden aan ondermijnende criminaliteit. Er zijn steeds meer signalen dat de terreinen een aantrekkende werking hebben op criminaliteit, wat ten koste gaat van vestigingsklimaat en economisch functioneren. Ze worden steeds meer herkend als risicogebied. Dit blijkt onder meer uit de ondermijningsbeelden die door het RIEC zijn opgesteld, stelt de provincie Gelderland. Van ’t Hoog: ‘Het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertisecentrum, red.) heeft ons uitgebreid geïnformeerd over onder meer de kwetsbaarheid van bedrijventerreinen. Die informatie is vervolgens gedeeld met gemeenten, die daar lokaal beleid op kunnen ontwikkelen. Eventueel kunnen wij weer meedenken bij het leggen van grotere verbanden.’
Het zorgen voor een vrije, veilige en rechtvaardige samenleving is een kerntaak van de overheid. Maurice Janssen is adviseur bedrijventerreinen bij de provincie Gelderland: ‘Dat doen we vanuit onze unieke positie als provinciaal middenbestuur. Wij zitten niet aan tafel bij de klassieke veiligheidsoverleggen, de driehoeken waar gemeenten, politie en Openbaar Ministerie elkaar treffen om keuzes te maken. Dat is ook niet nodig, veiligheidsproblemen zijn breder aan te pakken dan alleen door repressie.’
De Noord-Brabantse gedeputeerde Wil van Pinxteren heeft de portefeuille Bestuur en Veiligheid in beheer. Ook hij ziet zeker het belang van dit onderwerp: ‘Tegelijk willen we wel helder maken waar we wel en niet van zijn. We handelen op de gebieden waar we als provincie van toegevoegde waarde zijn en mengen ons niet in taken en verantwoordelijkheden van andere overheden. Waar wij toegevoegde waarde hebben, is het vermogen om nieuwe – regionale – verbindingen te leggen om langetermijneffecten te bewerkstelligen, en we hebben een rol in data-onderzoek. We fungeren als aanjager, verbinder en oliemannetje.’
Actielijnen
De aanpak van Brabant, zoals voorgesteld in de bestuursopdracht, richt zich op drie actielijnen. Als eerste een weerbare overheid en samenleving, die tegendruk kunnen bieden aan ondermijnende criminaliteit. Dat gebeurt onder meer door interne trainingen ‘weerbaarheid & integriteit’ en het toepassen van de Wet Bibob op interne processen. Brabantse ambtenaren en het bestuur werken nauw samen met Taskforce-RIEC[1] om de maatschappelijke bewustwording te vergroten en gemeenten hierbij te ondersteunen. De Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland is een hulpstructuur voor het netwerk van ketenpartners. Het doel is ondermijning en de daaraan verbonden criminaliteit georganiseerd en integraal aan te pakken. Ketenpartners zijn onder meer politie, justitie, gemeenten, belastingdienst en provincie. Daarnaast intensiveert Brabant de samenwerking met provincie Gelderland en de Taskforce-RIEC rondom het onderwerp bedrijventerreinen.
Ook in Brabant is aandacht voor een veiliger buitengebied, door bijvoorbeeld pilots op kwetsbare recreatieparken, samenwerking met de omgevingsdiensten in Samen Sterk in Brabant (SSIB), door handhaving, en doordat de provincie inzet op innovatieve en informatiegestuurde vormen van toezicht en handhaving. Tot slot stimuleert Brabant kennis en onderzoek op het gebied van ondermijnende criminaliteit. Van Pinxteren: ‘We zijn onder meer partner in de ontwikkeling van een Centrum voor Ondermijningsstudies. Samen met onze partners bepalen we daar de agenda.’
Als het gaat om bedrijventerreinen wil de provincie zorgen voor vitale en veilige toekomstbestendige bedrijventerreinen. ‘Vanuit ons reguliere beleid sturen we aan op het tegengaan van overaanbod en zetten we, samen met de regio’s, actief in op kwalitatief gestuurde programmering’, zegt Van Pinxteren. ‘Maar nog meer dan eerst willen we ook rekening houden met, toekomstige, risico’s op ondermijnende criminaliteit bij het ontwikkelen van nieuw beleid en instrumenten. Daarin trek ik samen op met mijn collega Erik Ronnes, die verantwoordelijk is voor Ruimte en Wonen.’
Risico’s
Brabant wil meer zicht krijgen op kansarme bedrijventerreinen die niet meer aansluiten op de vraag, waar investeringen uitblijven en leegstand en verval toenemen. En daarmee ook op terreinen waar (toekomstige) risico’s op ondermijnende criminaliteit spelen. Van Pinxteren: ‘Onderzoek vanuit onder meer Avans Hogeschool sluit daarom heel mooi aan op onze ambities en activiteiten. Met datagedreven onderzoek, op basis van voorspellende indicatoren, kunnen we daadwerkelijk meer inzicht krijgen in waar zich risico’s op ondermijnende criminaliteit op bedrijventerreinen voordoen. Daar kun je vervolgens naar handelen door te agenderen richting gemeenten, in samenwerking met partners gerichte controles uit te voeren en handelingsperspectieven te bieden aan partners zoals gemeenten, parkmanagement, regio’s.’
Een andere actie gericht op het bedrijfsleven, is het (mede)oprichten van Platform Veilig Ondernemen (PVO) voor de partners in Brabant. Hiermee probeert Brabant te voorkomen dat ondernemers schade lijden door ondermijnende criminaliteit. Het platform richt zich op bewustwording, aanpak van afpersing, cybercrime en overvallen. Het PVO zet de komende periode diverse proeftuinen op. Deze initiatieven hebben een kleinschalig lokaal, en deels experimenteel karakter waarbinnen nieuwe werkwijzen en methoden worden ontwikkeld. Die moeten helpen bij het tot stand komen van weerbare economische infrastructuren, waaronder veilige bedrijventerreinen.
Keurmerk
Een goede organisatiegraad op een bedrijventerrein versterkt de samenwerking tussen ondernemers. En dat verbetert de veiligheid van het gebied. Voorbeelden hiervan zijn het oprichten van een bedrijveninvesteringszone (BIZ) en het opzetten van een Keurmerk Veilig Ondernemen-traject.
Provincie Gelderland gaat uit van een aanvullende aanpak. Door veiligheidsproblemen te beschouwen als economische, sociale, toeristische of breed maatschappelijke vraagstukken zijn er meer mogelijkheden om deze opgaves aan te pakken, stelt de provincie. Zo is het probleem dat steeds meer drugsproductie vanuit boerenschuren of loodsen plaatsvindt niet uitsluitend aan te pakken door meer strafrechtelijke onderzoeken. Janssen: ‘Het in beeld krijgen van vrijkomende agrarische bebouwing en het acteren hierop voordat er op een verkeerde wijze gebruik van wordt gemaakt, maakt de totaalaanpak effectiever. Met het programma Weerbaarheid willen we juist deze aanpak breed gaan inzetten op tal van onderwerpen waar veiligheidsvraagstukken onze provinciale taken raken. Dit zorgt ervoor dat wij complementair zijn aan de veiligheidsaanpak van onze Gelderse partners. Het doel dat we willen bereiken is om Gelderland de komende jaren weerbaarder te maken tegen de invloeden van ondermijnende criminaliteit.’
Weerbaarheid
Gelderland voert al jaren beleid om samen met de gemeenten te zorgen dat het juiste bedrijf zich op de juiste plek kan vestigen en om overaanbod tegen te gaan met als doel het vestigingsklimaat te versterken. Van ’t Hoog: ‘Een toekomstbestendig bedrijventerrein is een veilig bedrijventerrein. Gelderland wil daarin investeren. De provinciale aanpak is breed en niet beperkt tot slechts repressie. Ondernemers zullen merken dat veiligheid meer is dan een stevig hekwerk. De provincie wil meedenken en proberen met praktische oplossingen te komen om veiligheidsproblemen voor te zijn.’
Bij de bestaande terreinen was de aandacht vooral gericht op de ruimtelijke kwaliteit. Inmiddels is de aanpak verbreed en staat de toekomstbestendigheid van terreinen centraal. Veiligheid is daarin een belangrijk thema. Om deze reden is het project ‘Gelderse bedrijventerreinen veilig en weerbaar’ als speerpunt benoemd binnen het programma-Weerbaarheid. Doel van het project is dat de terreinen veilig zijn en weerbaar tegen ondermijnende criminaliteit en bestaat uit verschillende onderdelen.
Het Integrale Bedrijventerreinen Informatie Systeem (IBIS) wordt uitgebreid met veiligheidsgegevens. Per bedrijventerrein kan een aantal veiligheidskenmerken worden vastgelegd waardoor belangrijk inzicht ontstaat dat helpt in de samenwerking met gemeenten en het ontwikkelen van handelingsperspectieven. Voor de langere termijn zorgt de provincie dat per bedrijventerrein gegevens beschikbaar zijn voor toekomstig dataonderzoek en datagestuurd handelen. Aanvullend bekijkt ze of de kwetsbaarheden van de bedrijventerreinen kunnen worden onderzocht in samenwerking met het expertisecentrum Veiligheid van Avans Hogeschool. Aan de hand van een grote hoeveelheid indicatoren ontstaat inzicht in risicogebieden en kan gerichter worden geagendeerd. Vanwege de overeenkomsten in ambities werkt Gelderland steeds meer samen met Noord-Brabant. Het blijkt nuttig en efficiënt om kennis en ervaring te delen en zodoende van elkaar te leren. Er is regelmatig contact en de samenwerking wordt de komende tijd geïntensiveerd.
PPS
Provincie Gelderland helpt gemeenten om Publiek Private Samenwerking (PPS) op de bedrijventerreinen te realiseren. PPS wordt door veel gemeenten als onmisbaar beschouwd om te komen tot meer veiligheid op de bedrijventerreinen. Uitgangspunt is een duurzame samenwerking tussen alle betrokken partijen met als opbrengst een aantrekkelijk, veilig en weerbaar gebied. Goedwillende ondernemers die last hebben van illegale activiteiten op hetzelfde bedrijventerrein staan vaak open voor nauwe samenwerking met de gemeente en andere partners. De anonimiteit van een bedrijventerrein kan worden misbruikt voor criminele activiteiten en criminele netwerken laten ontstaan. Het is belangrijk dat op deze bedrijventerreinen wordt samengewerkt aan een vitaal en integer economisch ontwikkelklimaat. Voor het bereiken van zo’n duurzame verandering is de inzet van publieke én private partijen nodig.
De provincie stimuleert en faciliteert preventieve controles in de Gelderse gemeenten. Om weerbaarheid en bewustwording te vergroten is het noodzakelijk als overheid (weer) zichtbaar te zijn op de terreinen en bijvoorbeeld van alle percelen te weten welke activiteiten feitelijk plaatsvinden. Diverse gemeenten geven aan dit inzicht niet te hebben, maar hier wel behoefte aan te hebben. Enkele gemeenten voeren al regelmatig controles uit op de bedrijventerreinen met als doel preventie en zichtbaarheid na jaren van afwezigheid. Gelderland wil de gemeenten bewegen om regelmatig preventieve controleacties uit te voeren en ze helpen om controles mogelijk te maken. Leren van elkaar is hierin belangrijk, er blijkt behoefte aan een adviesrol waarbij de provincie best practices actief met de gemeenten gaat delen.
Toekomstbestendige bedrijventerreinen
Voor de provincie Gelderland is veiligheid onlosmakelijk verbonden met haar integrale aanpak om te komen tot toekomstbestendige bedrijventerreinen. Bedrijventerreinen zijn belangrijk voor het vestigingsklimaat in Gelderland. 30 procent van de banen bevindt zich op bedrijventerreinen en 40 procent van het bruto regionaal product wordt hier verdiend. Janssen: ‘We zien dat bedrijventerreinen een belangrijke rol spelen in het behalen van onze doelstellingen ten aanzien van veiligheid, energietransitie, economie, circulariteit, klimaatadaptatie en biodiversiteit. Toekomstbestendige bedrijventerreinen zijn daarom voor ons terreinen waar bedrijven, overheden en andere partners samenwerken aan deze thema’s.’
De nieuwe coalitie in Noord-Brabant vindt het belangrijk om alle partners bij dit onderwerp te betrekken. Gedeputeerde Van Pinxteren: ‘We betrekken gemeenten bijvoorbeeld door een congres en een Week van de Weerbaarheid te organiseren. Vanwege corona gingen veel activiteiten niet door, maar dat pakken we zo snel mogelijk weer op. Daarnaast trekken we op dit moment al met een aantal pilotgemeenten op in de aanpak voor vitale vakantieparken in het kader van de Landelijke Actieagenda Vakantieparken, met het ministerie van BZK. Met het oog op onze recente inzet rondom bedrijventerreinen en de oprichting van het PVO en de proeftuinen, verkennen we een dergelijke pilotaanpak ook rondom bedrijventerreinen. Samen met de Taskforce-RIEC stimuleren en ondersteunen we gemeenten zoveel mogelijk in het opstellen van verbeterplannen ten behoeve van hun weerbaarheid en zetten we stevig in op kennisontwikkeling en -uitwisseling.’
Samenwerking
In eerste instantie stond in de samenwerking van Gelderland en Noord-Brabant kennisdeling en -uitwisseling voorop. Rondom het onderwerp bedrijventerreinen kiezen de provincies ervoor de samenwerking verder te intensiveren door gezamenlijk in te zetten op het dataonderzoek. Ze verkennen op dit moment verdere samenwerkingsmogelijkheden.
