Dit artikel werd eerder gepubliceerd in vakblad Stedelijk Interieur. Klik hier voor meer informatie.

De nieuwe Coolsingel moet in de eerste plaats een boulevard worden voor wandelaars en fietsers. In het ontwerp van landschapsarchitecten- en stedenbouwkundig bureau West8 is niet langer ruimte voor vier rijstroken voor autoverkeer. De automobilist heeft straks maar twee rijstroken tot zijn beschikking aan de oostkant van de straat, met een derde voor afslaand verkeer. Aan de westzijde van de Coolsingel komt een 5 meter breed fietspad. De ruim opgezette stoepen komen aan weerszijden. Tussen de auto’s en het langzame verkeer is ruimte voor het ov. De trams blijven midden over de Coolsingel rijden. ‘De verschuiving van de aandacht naar fietsers en voetgangers betekent ook een verschuiving in de functie van de Coolsingel’, zegt Perry Maas, projectleider vanuit West 8. ‘Van een transitiegebied wordt het een echt verblijfsgebied om te flaneren. Een boulevard voor alle Rotterdammers, waar iedereen de ruimte heeft.’

Rotterdam is een stad die altijd verandert en op weinig plekken is die dynamiek beter zichtbaar dan op de Coolsingel. Het statige stadhuis en het naastgelegen postkantoor dateren van een eeuw geleden en behoren tot de weinige gebouwen in het centrum van Rotterdam die het bombardement in 1940 hebben doorstaan. Aan de overkant ligt het door Bauhaus-architect Marcel Breuer ontworpen pand van de Bijenkorf, dat geldt als een van de symbolen van de wederopbouw in de stad. Dwars op de Coolsingel ligt de Beurstraverse, in de stad ‘Koopgoot’ genoemd, die dateert uit de jaren negentig.

Allure

Die fragmentering weerspiegelt de geschiedenis van de Coolsingel. Voor de gemeente was de opgave duidelijk: de Coolsingel was toe aan een nieuwe inrichting, waarin het draait om warmte, verblijfskwaliteit, groen, terrasjes en allure. Maas: ‘De nieuwe Coolsingel grijpt terug naar successen uit het verleden. In de eerste helft van de twintigste eeuw was het een esplanade van metropolitaanse klasse. De vestingwallen werden ervoor afgebroken en er werden belangrijke gebouwen gesitueerd. Het was een grootstedelijke boulevard waar je iedereen kon tegenkomen.’

Niet vreemd dus dat een aantal stijlkenmerken uit juist die tijd terugkomen in het nieuwe ontwerp. Zo krijgt de esplanade een bestratingspatroon dat verwijst naar motieven uit de art deco. De straatlantaarns zijn speciaal voor dit project ontworpen en zijn moderne interpretaties van de oude lantaarns die nog altijd voor het stadhuis staan. Ook over het kleur- en materiaalgebruik is goed nagedacht. Zo kozen het ontwerpteam van West 8 en de gemeente voor natuursteen in een warme kleur, die terugkomt in gebouwen als de Bijenkorf en het oude postkantoor. ‘De openbare ruimte moet de monumentale elementen die er al zijn verbinden en ze als het ware aaneenrijgen’, zegt Maas. ‘We willen de gebouwen beter tot hun recht laten komen door kleuren en materialen te gebruiken die de monumentale architectuur versterken.’

Pocketparks

De renovatie van de Coolsingel is onderdeel van de aanpak van het gehele Rotterdamse stadscentrum. Onder de noemer ‘De Binnenstad als City Lounge’ zijn de afgelopen jaren al onder meer het stationsgebied, het Kruisplein, de Binnenrotte en de Lijnbaan onder handen genomen. Het groen heeft een centrale plek in de aanpak. Net als op die locaties krijgt de Coolsingel, op plekken waar geen looproutes of terrassen gepland zijn, zogenoemde pocketparks. Dit zijn kleine parkjes met groenvlakken en zitranden. Daarnaast krijgt de Coolsingel een vijfde bomenrij. De platanen helpen om hittestress te verminderen en verkeersgeluid te dempen. Op verschillende plekken zijn ook lagere bomen aangeplant, zodat het groen ook op ooghoogte zichtbaar is.

‘Zodra er iets verandert in de verkeersdoorstroming op de Coolsingel, is dat merkbaar tot ver buiten de stad’

Het is niet de eerste keer dat de gemeente probeert om de menselijke maat en levendigheid terug te brengen in het gebied. In de jaren zestig en zeventig werd een aantal zwarte kiosken op de stoepen tegenover het oude postkantoor geplaatst. De laatste jaren waren de verwaarloosde gebouwtjes de gemeente een doorn in het oog. Ze blokkeerden de natuurlijke looproutes en pasten niet bij een boulevard die allure moet uitstralen. In februari van dit jaar gingen ze tegen de vlakte. ‘Gelukkig werd er daarvoor een akkoord bereikt met de gebruikers’, zegt Maas.

Doorstroming

De Coolsingel was altijd een belangrijke verkeersader in Rotterdam. Niet alleen voor de bereikbaarheid van het centrum, maar ook voor de doorstroming. Met de nieuwe inrichting brengt de gemeente het aantal rijbanen voor auto’s op de Coolsingel terug van vier naar twee. Volgens projectmanager Sharon Meijer van de gemeente Rotterdam kan desondanks worden voorkomen dat in de toekomst opstoppingen ontstaan. ‘Uit een analyse blijkt dat ongeveer de helft van de automobilisten op de Coolsingel op doortocht was en niet de Coolsingel als bestemming had. Dat autoverkeer kunnen we alternatieve routes aanbieden. Een andere groep automobilisten maakt heel korte ritten, die zouden ook met het ov of de fiets kunnen reizen. Daar moeten we ze dan wel toe verleiden met goede voorzieningen, zoals de nieuwe brede fietspaden of het ruimte aanbod in deelvervoer.’

Meijer wijst op de verkeersbeperkingen die er door de bouwwerkzaamheden al zijn. Het verkeer kan alleen van noord naar zuid rijden. In oktober was de Coolsingel gedurende 3 weken zelfs helemaal afgesloten voor autoverkeer. ‘Het is tot nu toe niet een keer chaos geweest. Het lijkt erop dat mensen al gewend zijn aan de veel lagere capaciteit van de Coolsingel.’

Participatie

Op de Coolsingel komen veel verschillende functies samen: het is een verkeersader, maar er is ook horeca en een groot aantal winkels. Er is ook een groot aantal operationele partijen dat gebruikmaakt van de Coolsingel. Bovendien ziet de gemeente Rotterdam in de binnenstad nog veel ruimte voor woningbouw, waardoor het aantal woningen op en rond de Coolsingel in de komende jaren sterk zal toenemen. ‘De Coolsingel kent dus een complex stakeholderveld met veel verschillende belangen’, vertelt Meijer. ‘Al die groepen hebben we vanaf het begin betrokken bij het project. Al heel vroeg hebben we een visie opgesteld voor de identiteit van het gebied: wat wil je bereiken en welke functies en uitstraling horen daarbij? Daarmee zijn we vervolgens ook in het participatietraject aan de slag gegaan.’

De herinrichting van de Coolsingel kent een aantal heel specifieke uitdagingen. ‘Een aantal factoren maakt de verlichting van het gebied complex’, vertelt Maas. ‘Uniformiteit in de verlichting is belangrijk, maar doordat het Coolsingelprofiel een aantal paviljoens heeft en verschillende rooilijnen, ontstaan er veel donkere ‘hoekjes’ die aangelicht moeten worden. Ook stelt de aanwezigheid van de trambanen extra eisen aan de verlichting. Tegelijkertijd willen we het aantal obstakels, waaronder lantaarns, op de Coolsingel verminderen. Uiteindelijk is het gelukt om dingen slim te combineren: een paal kan dienen voor verlichting, cameratoezicht en om een spandraad voor de tram aan te bevestigen. Dit soort oplossingen bereik je alleen door samenwerking tussen verschillende partijen’, zegt Maas.

Meijer vult aan: ‘Wat heel erg heeft geholpen is dat de winkeliers op de Coolsingel goed georganiseerd zijn in een vereniging. Daardoor hadden wij een duidelijk aanspreekpunt. Ook voor praktische zaken zoals de bevoorrading van de winkels. Samen met de ondernemers hebben we scenario’s opgesteld voor hoe de expeditie in zijn werk zou kunnen gaan. Doe je dat via het fietspad, mag het over de stoep of ga je vrachtwagens juist weren? Door de juiste vragen te stellen, zijn we op werkbare oplossingen uitgekomen.’

Rotterdammers

Een project als de Coolsingel staat of valt met het betrekken van de directe stakeholders. Toch is het belangrijk om de participatie breder te trekken, benadrukt Meijer. ‘Uiteindelijk is de Coolsingel van alle Rotterdammers. De renovatie wordt ook betaald van hun belastinggeld. In de hele stad zijn de ogen gericht op de Coolsingel. Inwoners willen weten wat er gebeurt en stellen terechte vragen. Dan is het belangrijk om hen ook te laten participeren. Dat gebeurt weliswaar op een andere manier dan bij bijvoorbeeld de winkeliers. De Rotterdammer kan ons Coolsingel Informatiecentrum bezoeken dat sinds het begin op de Coolsingel te vinden is. Hier draait het meer om informeren, zorgen dat er een plek is waar ze hun vragen kunnen stellen. Bij directe betrokkenen ga je – vaak letterlijk – aan de keukentafel zitten om vragen te beantwoorden of punten van zorg door te nemen.’

De renovatie van de Coolsingel is direct gestart na de Rotterdam Marathon van 2018. Volgens de planning zou de marathon van 2021 moeten kunnen starten en finishen op de nieuwe Coolsingel. ‘We liggen nog altijd op schema om die datum te halen’, zegt Meijer. Toch is de deadline door de coronacrisis op wat lossere schroeven komen te staan. ‘Een risico is dat niet alle materialen op tijd leverbaar zijn. Dat wordt spannend.’