De fysieke stedelijke leefomgeving is onderhevig aan een aantal toonaangevende en ogenschijnlijke haaks op elkaar staande ontwikkelingen. Onderzoekers van het Urban Insight-programma van Sweco identificeren in ‘Neighbourhoods of Tomorrow’ vijf ‘megatrends’ die de stad van de toekomst vormgeven: 1) gestaag doorzettende urbanisatie, 2) flinke bevolkingsgroei, 3) klimaatuitdagingen, met extremere hitte, droogte en regenval, 4) de opkomst van nieuwe economieën, zoals de circulaire of de deeleconomie en 5) de opkomst van nieuwe slimme technologieën.
‘Hoe kan een typische Europese buurt in de aanloop naar 2050 inspelen op deze trends?’, vroegen de onderzoekers zich af. Uitgangspunt daarbij is dat veel Europese overheden kiezen om zoveel mogelijk binnen de bestaande stadsgrenzen te bouwen. Dit gaat ook op voor Nederland, waar vanuit de NOVI wordt ingezet op binnenstedelijk ontwikkelen.
De conclusie: ‘Steden met een hoge dichtheid hoeven niet per sé druk aan te voelen. Gemeenschappen kunnen juist gedijen bij de sociale en economische kansen die steden creëren. Met zorgvuldige planning krijgen gemeenschappen een stem en kunnen schijnbaar tegenstrijdige ruimtevragen worden verenigd. Verdichting kan de klimaatbestendigheid en leefbaarheid verbeteren en tegelijkertijd diverse, verrijkende menselijke ervaringen stimuleren.’ Kortom: het kán.
Ontwerpexperiment
Hoe precies, tonen de onderzoekers aan met een ontwerpexperiment. Ze laten de geïdentificeerde trends los op een typische Europese woonwijk. Denk aan een gebied met een klein beetje functiemenging, een mix van bebouwing uit verschillende perioden, weinig groen en veel asfalt.
Het doel is om per 2050 een flink verdichte wijk te creëren waar ‘bewoners zelfs tijdens een hittegolf van de schaduw kunnen genieten en waar kinderen in het park kunnen spelen.’ Dat kan alleen met een holistische, ofwel integrale, benadering van stedelijke planning, aldus de onderzoekers.
De opvallendste bevinding: goede publieke en gedeelde ruimte zorgt ervoor dat bewoners minder individuele ruimte nodig hebben. Daarmee staat klimaatadaptatie niet langer haaks op verdichting, maar werkt het juist faciliterend. ‘De benodigde private ruimte neemt met 20 procent af als er voldoende toegang is tot gedeelde ruimtes en als er slim gebruik wordt gemaakt van netwerktechnologieën en deelmobiliteit. Zo neemt de leefbaarheid zelfs toe en wordt de behoefte aan stadsuitbreiding juist verminderd.’
Tekst gaat door onder afbeelding
Bron: Sweco Urban Insight
Zes ontwerpprincipes
De onderzoekers formuleren een zestal ontwerpprincipes deze wijk van de toekomst te realiseren:
- Als je verdichte stedelijke gebieden ontwerpt, moet kwalitatief hoogwaardige openbare ruimte topprioriteit zijn. Deze openbare ruimte moet samenkomst aanmoedigen en moet inclusief zijn;
- Een groenblauw netwerk is essentieel voor het garanderen van de leefbaarheid;
- Stel harde en meetbare kwaliteitseisen aan dit groenblauwe netwerk, om voldoende ruimte hiervoor gedurende het hele ontwerpproces te waarborgen;
- Multifunctioneel ruimtegebruik is nodig. Slimme technologie kan daarbij helpen;
- Openbare en semiopenbare ruimte moeten naargelang het uur van de dag en het seizoen flexibel worden gebruikt;
- Burgerparticipatie is een vereiste bij de implementatie van duurzame oplossingen. Daarbij moeten bewoners gedurende meerdere jaren betrokken zijn.
