Door Marcel Bayer
Grote kans dat ‘belevingsvlucht’ dit jaar hoog gaat scoren op de nieuwe woorden van het jaar. De gemoederen liepen in ieder geval op rond 30 mei, toen een Boeing langs de voorgenomen routes van Lelystad Airport vloog, om bewoners op de grond een indruk te geven van de geluidshinder. Voor het eerst werd dit instrument ingezet bij de ruimtelijke planvorming.
Van tevoren was er al scepsis. Betrokken bewonersgroepen in gemeenten onder de vliegroutes, van Friesland tot Gelderland, noemden het een ‘vliegshow’ en ‘één druppel in een emmer’. Met één vliegtuig simuleer je natuurlijk nooit de gemiddeld 120 vliegbewegingen per dag en 45.000 in een jaar die vanaf 2023 kunnen overkomen, afhankelijk van windrichting, routes en drukte op Schiphol. Bovendien zou de Boeing vertrekken en landen op Schiphol, omdat de verlengde baan in Lelystad nog niet geschikt is en er nog geen verkeersleiding is. Maar de situatie zou op woensdag de 30ste mei zo goed mogelijk worden nagebootst. Tot 2023 zullen de vliegtuigen langdurig op een hoogte van 1800 meter vliegen, in verband met het vliegverkeer van Schiphol in het luchtruim daarboven. Bij de start- en landingsroutes rond Lelystad zou het vliegtuig klimmen en dalen, en ook waar de toestellen straks op grotere hoogte kunnen gaan vliegen.
Vertrouwen
Daar stonden we dan bij de Stekkentuin, in Creil ten noordoosten van Emmeloord in de Gemeente Noordoostpolder, één van de twee plekken waar de pers was uitgenodigd.
Een filmploeg maakte opnames voor de Luchtverkeersleiding Nederland. In afwachting van de Boeing, die vanwege pech anderhalf uur later zou overkomen, lieten plaatselijke vertegenwoordigers van GroenLinks weten eigenlijk helemaal tegen vliegen te zijn. ‘Waarom reizen we niet meer met de trein. Daarmee kun je toch overal komen?’.
‘De minister probeert op deze manier vertrouwen te wekken’, zegt Judo Bakker, Emmeloorder, oud-gemeenteraadslid en nauw betrokken bij het overleg over het vliegverkeer vanaf Airport Lelystad. ‘Het grote probleem is dat de uitbreiding van het vliegveld onder de Crisis- en herstelwet is geplaatst, met gevolg dat een aantal intensieve trajecten minimaal hoefden te worden behandeld. Er is geen maatschappelijke kosten en baten analyse gemaakt en uitsluitend gekeken naar de directe omgeving van het vliegveld. Alleen de gemeenten Lelystad, Dronten, Almere en Zeewolde en vijf provincies zaten aan de Alderstafel Lelystad. Er waren geen notulen, er mocht niets naar buiten worden gecommuniceerd. Uiteindelijk heeft het beeld dat de vluchtroutes, zeker gedurende een paar jaar, over een veel groter gebied op nog geen twee kilometer hoogte zouden lopen, de hele beleving gekanteld. Pas later is een veel bredere adviesgroep samengesteld, maar toen was het vertrouwen bij veel betrokkenen al weg.’
Indruk
Voorzitter van de regiegroep belevingsvlucht Hans van der Vlist vindt het belangrijk dat de belevingsvlucht een indruk heeft gegeven in de gevolgen van de uitbreiding van Lelystad Airport. ‘Dat zien we ook terug in de eerste resultaten van de online vragenlijst. Er zijn ongeveer 6.000 reacties op binnen gekomen.’
Een indruk, zeker. Maar de eerste ruwe gegevens van het belevingsonderzoek door Motivaction laten weinig verrassends zien, in die zin dat van de mensen die bewust naar het vliegtuig keken en luisterden een vrij grote meerderheid aangaf de aanwezigheid van het vliegtuig als storend (27 procent) of zeer storend (39 procent) te hebben ervaren. 41 procent geeft aan het onacceptabel te vinden.
Opvallend is dat 53 procent van de respondenten dit toch best een goede manier vindt om belanghebbenden te informeren over de gevolgen van route- en luchtruimwijzigingen.
Toch geeft 41 procent aan dat de belevingsvlucht hen weinig tot niets aan inzicht heeft opgeleverd over de gevolgen van de uitbreiding van Lelystad Airport.
Wat moeten we nu met deze informatie?
Bureau Motivaction benadrukt dat het geen representatief onderzoek is, maar dat de grote deelname een goede basis biedt om de verschillende standpunten over de belevingsvlucht in kaart te brengen. De meetresultaten en het belevingsonderzoek worden geanalyseerd, geïnterpreteerd en gepresenteerd aan minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat).
De vliegtuigpassage veranderde een plezierige en rustige (kalme) omgeving tijdelijk in een onplezierige en drukke (chaotische) omgeving. Bron Sensornet, Soundappraisal
Tjeerd Andringa, van SoundAppraisal, gespecialiseerd in beleving van geluid bij onder meer evenementen, is kritisch op de hele aanpak. ‘Er wordt gesproken over hinder, maar er worden decibellen gemeten. Hinder is veel meer een gevoel, waarin heel sterk ook andere zaken meespelen. Geluid hoeft niet per definitie hinderlijk te zijn. We negeren het meeste geluid om ons heen onbewust, omdat we het niet storend vinden of juist aangenaam. Neem een concert, waar de geluidsterkte heel fors is, maar die wat de aanwezigen niet als hinderlijk ervaren. Geluid dat je niet wilt horen, maar niet kunt negeren, ervaar je daarentegen als hinderlijk.’ Soundappraisal heeft 200 burgers tijdens de belevingsvlucht met de MoSART-app zelf metingen van hun beleving laten verrichten, samen met geluidspecialist Sensornet en de Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG). Ze constateerden een kwalitatieve verandering van de leefomgeving, van kalm naar chaotisch. Precies datgene waar de verontruste bewoners en actiegroepen voor waarschuwen. Andringa: ‘Ik kan je garanderen, als mensen zich geschoffeerd voelen door de overheid, is het hindergevoel per definitie al groter, dan wanneer ze in openheid en met respect behandeld zijn. Bij elk hoorbaar vliegtuig, ongeacht de decibellen, komt dat gevoel terug.’
Des te kleiner het vertrouwen in de overheid, des te meer het gevoel van hinder. Het geeft stof tot nadenken.