Update: aan dit artikel zijn op 20 mei een aantal reacties van belangenverenigingen toegevoegd.

Schiphol moet zich volgens het kabinet meer richten op vluchten die belangrijk zijn voor het internationale netwerk en de economische concurrentiekracht, Lelystad Airport op vakantievluchten. Lelystad Airport zou eind 2021 geopend moeten worden. Uiteindelijk kan deze locatie groeien naar 45.000 vliegbewegingen. Voor regionale luchthavens ligt de focus op vluchten die van waarde zijn voor de regionale economie en de behoefte van reizigers in de betreffende regio’s. 

Voor Schiphol wordt daarnaast ingezet op doorontwikkeling op de middellange termijn. Onderdeel daarvan zijn minder nachtvluchten. Ook wordt een fonds opgericht om de leefbaarheid in de omgeving te verbeteren. Op Schiphol kunnen nu maximaal 540.000 vliegtuigbewegingen plaatsvinden. De komende jaren moet worden onderzocht hoe groei voorbij dit aantal mogelijk is. Op de langere termijn zou er, met het Ontwerpakkoord Duurzame luchtvaart, volgens de planMER op jaarbasis een 'gematigde groei' van de luchtvaart mogelijk zijn van 1 tot 1,5 procent.

Hubfunctie

Bewoners Omgeving Schiphol (ORS) vertegenwoordigt meer dan honderd bewonersorganisaties in de regio rond Schiphol. Delegatieleider Matt Poelmans noemt de nu gepresenteerde luchtvaartnota een ‘gemiste kans’. Volgens ORS ontbreekt in de nota een meer fundamentele discussie over wat er aan vluchten nodig is en wat de impact is op de omgeving. Hij wijst op het grote aantal overstappers op Schiphol, reizigers die met het ene vliegtuig landen, met een andere bestemming weer vertrekken en op de terugweg opnieuw Schiphol aandoen. ‘Wij willen dat hubmodel voor de luchthaven afslanken tot wat noodzakelijk is voor de bereikbaarheid van ons land, zegt hij. ‘Dat geldt ook voor pretvluchten die geen bijdrage leveren aan onze economie, maar wel veel hinder veroorzaken. Stop met die vluchten en je kunt bij elkaar 100.000 vliegbewegingen schrappen. Wil je die passagiers toch per se bedienen, verplaats Schiphol dan naar zee, waar de hinder veel kleiner is.’

De coronacrisis heeft in de afgelopen periode al snel geleid tot een luchtvaartcrisis. Een uitgelezen moment voor een herijking van onze kijk op de sector, stelt Poelmans. ‘De omgevingskwaliteit zou bepalend moeten zijn, niet het streven naar maximale groei. Het is niet uit te leggen dat de luchtvaart niet wordt behandeld als een normale sector. Voor bijvoorbeeld de staalindustrie en varkenshouderij gelden wettelijke normen om die omgevingskwaliteit te kunnen borgen. Ook voor Schiphol zou moeten gelden dat de hinder voor milieu en omwonenden bepalend is voor wat wel kan en wat niet. Anders dreigt de randstad onleefbaar te worden.’

Luchthaven op zee

Een luchthaven op zee is niet definitief, maar wel voorlopig van de baan. Er wordt geen onderzoek naar gestart en pas naar gekeken 'als het bedrijfsleven kan aantonen dat dit kansrijk en betaalbaar is en gedragen wordt door de verschillende partijen in de luchtvaartsector'. Als later de realisatie opnieuw overwogen wordt, dan moet voldaan worden aan diverse randvoorwaarden. In het document worden enkele daarvan genoemd. Zo mag bij de aanleg van een luchthaven in zee de vliegveiligheid niet achteruitgaan. Een volledig overzicht zal opgesteld worden als er sprake is van heroverweging.

Geluidsmetingen

Naast de wettelijk verplichte geluidsberekeningen wordt straks meer gebruikgemaakt van metingen. 'Dit geeft de mensen in de omgeving meer duidelijkheid over de geluidsbelasting en kan de berekeningen verbeteren’, zo lezen we in de nota. Daarnaast wordt een monitoringsprogramma gestart met informatie over geluidshinder in de wijde(re) omtrek. Belanghebbenden, waaronder omwonenden, worden bij de ontwikkelingen van luchthavens betrokken, schrijft de minister.

Toch biedt de luchtvaartnota omwonenden geen uitzicht op minder geluidshinder na de coronacrisis, zegt Sijas Akkerman, directeur van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland. 'Er zijn harde normen nodig om bewoners te ontzien, in de luchtvaartnota durft de minister het wederom niet aan om deze te stellen. Integendeel, ze schept ruimte voor een groei van de luchtvaart van 1 tot 1,5 procent per jaar. Dat zou voor Schiphol in 2030 580.000 en 2050 780.000 De herrie zal dan niet meer te harden zijn.'

Akkerman wijst erop dat de minister omwonenden van Schiphol nader onderzoek en stillere vliegtuigen in het vooruitzicht stelt. 'Onderzoeken duren lang en schuiven het probleem opnieuw vooruit. En uit onderzoek van de milieufederatie onder omwonenden blijkt dat een klein beetje stillere vliegtuigen niet opwegen tegen de groei van het aantal vluchten.'

Lelystad

De stichting HoogOverijssel richtte zich in de afgelopen jaren vooral tegen geluidshinder door de laagvliegroutes die zijn aangewezen voor Lelystad Airport. In de nieuwe luchtvaartnota laat het kabinet deze routes, die over grote delen van Overijssel lopen, ongemoeid. Volgens Jan Rooijakkers, voorzitter van HoogOverijssel, is het de wereld op zijn kop. ‘Er is een herindeling van het luchtruim nodig om plaats te maken voor de vluchten op Lelystad. Pas dan zou de nieuwe luchthaven open kunnen. Nu moet Lelystad van de minister koste-wat-kost open, om pas daarna te gaan kijken naar de aanvliegroutes.’

Nu de coronacrisis hard ingrijpt in de luchtvaartsector, zal het vrijwel zeker een aantal jaren duren voordat het aantal vliegbewegingen weer op het oude niveau is. Op een zeker moment komt er een herindeling van het luchtruim. Lost het probleem van de laagvliegroutes zich daarmee niet vanzelf op? Volgens Rooijakkers niet. ‘Het idee was altijd: Lelystad wordt een overloopluchthaven voor Schiphol. Maar daar kijkt de regering nu heel anders tegenaan. Ondanks alle maatschappelijke ontwikkelingen, de druk op de luchtvaart door “Parijs” en corona, wil de minister Lelystad toch openen. Ik ben bang dat de luchthaven onomkeerbaar en autonoom zal gaan groeien.’

CO2-uitstoot

Het kabinet wil ook dat de luchtvaart schoner wordt. Binnen tien jaar moet de CO2-uitstoot lager zijn dan die van 2005 en moeten dat wat in en om de luchthaven gebeurt, klimaatneutraal plaatsvinden. In 2050 moet de CO2-uitstoot gehalveerd zijn ten opzichte van 2005. Ook moet het aantrekkelijker worden om op een andere manier te reizen. Daarom kijkt het kabinet naar mogelijkheden voor het verbeteren van internationale verbindingen via het spoornetwerk en wegen. 

Minister Van Nieuwenhuizen zegt in een reactie dat door corona de situatie in een paar maanden totaal is veranderd, maar ook te verwachten dat de luchtvaart na de coronacrisis weer opveert. 'Met de Ontwerp-Luchtvaartnota leggen we de basis voor de periode na deze crisis. We hebben een balans gevonden tussen de verschillende belangen en geven we de mensen in de sector, de omwonenden en de mensen die vliegen perspectief voor de langere termijn.'

Het kabinet hoopt de ontwerp-nota eind dit jaar vast te stellen.

Ook interessant: Groei luchtvaart niet meer 'boven alles'