Dit stuk verscheen eerder in de Steenbreekspecial van vakblad Groen. Groen biedt professionele en actuele artikelen over groen en natuur voor mensen in de stad en in het landschap. Word nu abonnee.

LSA bewoners is een landelijk netwerk van actieve bewonersgroepen, zoals bewonersorganisaties, buurthuizen in zelfbeheer, bewonersbedrijven en coöperaties. Directeur Thijs van Mierlo vertelt dat LSA bewoners ruim 30 jaar geleden is opgericht. ‘Ten tijde van het eerste rijksbeleid voor achterstandsgebieden is dit platform ontstaan met als doel om de leefbaarheid in wijken te verbeteren. Het ging dan om wijken waar de leefbaarheid ver onder het gemiddelde lag. Denk hierbij aan een grote werkloosheid, slecht onderhouden openbare ruimte, ongeletterdheid et cetera. De focus lag destijds voornamelijk op schoon, heel en veilig.’

Dat basisdoel is in de afgelopen 30 jaar niet veranderd. Op de vraag wat de aandachtsvelden vandaag de dag zijn, vertelt Van Mierlo dat deze door de tijd heen zijn verbreed. ‘We richten ons niet meer alleen op de aandachtswijken, maar ondersteunen actieve bewonersgroepen om hun eigen samenwerkingsverbanden vorm te geven.’

De achterban van LSA bewoners bestaat uit, zoals hierboven geschetst, de collectieve bewonersgroepen. Deze partijen melden zich bij LSA voor ondersteuning. Van Mierlo: ‘Wij staan hen bij, bij kennisdeling, innovatie in hun aanpakken en we zijn een spreekbuis richting politiek en beleidsmakers. Er is in onze aanpak altijd een wisselwerking tussen deze drie hoofdtaken.’

De bewonersgroepen zijn verschillend georganiseerd. Er zijn stichtingen, verenigingen, corporaties en informele samenwerkingsverbanden die geen rechtsvorm hebben. ‘Alle hebben de veranderwens als gemene deler voor hun straat of wijk’, vult Van Mierlo aan.

Groen en sociaal

Steeds meer initiatieven die in het kader van de verbetering van de leefbaarheid plaatsvinden, hebben betrekking op de vergroening. ‘Van meer dan de helft van de projecten waar wij bij betrokken zijn, maakt het vergroenen van de buurt onderdeel uit. Het gaat daarbij in veel gevallen verder dan enkel het aanleggen van groen. Een goed voorbeeld daarvan is het initiatief van de Groeituinen in de wijk Oud Krispijn in Dordrecht. Twee doelen zijn daar gekoppeld, namelijk: de aanleg van de moestuin waarvan de oogst naar de voedselbank gaat én het belangrijkste is dat mensen weer met elkaar in contact komen, of zoals zij het zelf omschrijven: de sociale oogst van een moestuin. Wijkbewoners die niet goed in hun vel zitten, psychiatrische problemen hebben of eenzaam zijn, ontwikkelen zich op een positieve manier via het werk in de moestuin.’

Stadsgeneeskunde

Een ander treffend voorbeeld dat Van Mierlo aanhaalt, is “Dokter Biemans” in Rotterdam, een initiatief van arts en kunstenaar Rini Biemans. Op zijn site is onder meer te lezen dat zijn onderneming “Creatief Beheer” werkt aan de leefbaarheid van wijken door gezamenlijk dagelijks onderhoud van het groen door mensen in de buurt. Van Mierlo: ‘Met deze aanpak laat hij zien dat het werken in het groen mensen gezonder maakt. Hij geeft de mensen hiermee een invulling en structuur aan hun dag. Deze aanpak wordt door hem stadsgeneeskunde genoemd.’

Enthousiasmeren

Hoe krijg je mensen in de wijken die verduurzaming en vergroening niet als hun eerste prioriteit zien omdat zij andere zorgen aan hun hoofd hebben, in beweging om hun tuin of perk te ontstenen en te vergroenen en te beheren? ‘Wat werkt is dat zij inzien dat zij er persoonlijk bij gebaat zijn. Als zij bijvoorbeeld het groen aanleggen en onderhouden, kan dit de opmaat zijn naar een betaalde baan. Mijn advies is dan ook: verplaats je in de situatie van deze mensen en probeer van daaruit naar de mogelijkheden te kijken.’

Steenbreektrofee

Thijs van Mierlo was in 2019 een van de juryleden van de Steenbreektrofee. Het doel van deze prijs is onder meer dat gemeenten die aan Steenbreek meedoen via hun acties de onderlinge samenhang van inwoners stimuleren. Het viel Van Mierlo onder meer op dat diverse doelstellingen op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteit, sociale cohesie in de vier genomineerde projecten samenkomen. ‘Bij “De Getijden” in Nijmegen zag je bijvoorbeeld dat de opgaven klimaatadaptatie en biodiversiteit zijn gekoppeld aan ontmoeting en het prettig samenwonen. Bij het initiatief “Ontmoeting in het Groen” in Den Helder heeft het groen een verbindende factor door kinderen een groene speelruimte in een versteende omgeving te bieden.’

Op de vraag wat Van Mierlo zelf tijdens de jurering heeft geleerd, geeft hij aan dat het relatief makkelijk is om specialistische kennis over klimaatadaptatie en biodiversiteit te koppelen aan de sociale doelstellingen. ‘In Apeldoorn bij “Buurtinitiatief Zichtweg Apeldoorn” zie je dat de gemeente haar kennis over de wadi en beplanting overbrengt en de bewoners daarbij enorm helpt. Dat komt zo’n initiatief op allerlei gebied alleen maar ten goede. Je ziet overigens vaak dat de initiatieven vanuit de bewoners relatief klein van start gaan en dat daar in de loop van de tijd doelen en organisaties aan toe worden gevoegd, zonder het eerste idee daarbij tekort te doen. Zo kom je in gezamenlijkheid steeds verder.’ 

Ook interessant: Doe mee met de Steenbreektrofee 2020