Dit artikel verscheen eerder in meer uitgebreide vorm in vakblad Groen. Groen biedt professionele en actuele artikelen over groen en natuur voor mensen in de stad en in het landschap.
Een van de redenen dat gemeente Harderwijk met Steenbreek aan de slag ging, was het enthousiasme van Ingrid Klooster, betrokken bewoner en eigenaar van de Mandela Tuin. Klooster, die bij het interview in de tuin van het stadhuis aanwezig is, vertelt: ‘Harderwijk kent een aantal versteende wijken. Een daarvan is de Zeebuurt, een oude vissersbuurt. Via het wijkplatform benaderde ik de corporatie Uwoon en konden we dit voorjaar de oprit van het wijkhuis omvormen tot een groene oase met planten die veel bijen en vlinders trekken. Het gaat hier om een tijdelijke voorbeeldtuin, omdat deze huizen volgend jaar gesloopt worden.’ Heijboer: ‘Enthousiaste inwoners zoals Ingrid heb je nodig bij dit soort acties, de samenwerking met inwoners is erg belangrijk. Luisteren naar wat zij willen en niet voor hen denken.’
Laagdrempelig
Op de vraag of deze tuin al als voorbeeld heeft gediend voor meer groene tuinen in deze wijk, laten Klooster en Heijboer weten dat het zo’n vaart nog niet loopt. Klooster: ‘De winst zit er nu in dat mensen er enthousiast van worden en erover praten. Dat is een belangrijke eerste stap.’ Heijboer vult aan: ‘De kracht van Steenbreek is dat het laagdrempelig is. Bewoners maak je niet enthousiast met allerlei beleidsdocumenten, die vanuit visie en strategie voor de lange termijn natuurlijk wel belangrijk zijn. Daarom willen we meer voorbeeldtuinen aanleggen. De volgende stap is een permanente inspiratietuin met bordjes met plantennamen bij de planten, zodat mensen hier ideeën kunnen opdoen. We zullen standaardontwerpen van Lageschaar Vaste Planten gebruiken. Door de mogelijkheden te laten zien, maak je mensen enthousiast. Daarnaast is de kracht dat je direct moet overgaan tot actie, waarbij je het ook laagdrempelig aanvliegt. Inwoners raken dan gemotiveerd.’
'Door in het groen samen te werken, komen mensen weer met elkaar in contact'
Hierdoor zie je dan ook dat de verschillende werkterreinen bij elkaar komen. Voorheen werkte Heijboer voornamelijk monodisciplinair vanuit zijn eigen groene werkveld. Nu werkt hij met collega’s uit bijvoorbeeld het sociale domein, dit kwam voorheen niet voor. ‘Dus je ziet dat de Steenbreek zich als olievlek verspreidt zowel binnen als buiten de organisatie’, vertelt Heijboer.
Voordat de gemeente aan de gang ging met Steenbreek, was Heijboer sceptisch. ‘De reden dat ik sceptisch was, had ermee te maken dat er medio 2018 veel kleine moties werden ingediend, met grote politieke gebaren, waarvan de toegevoegde waarde niet altijd duidelijk was en ook nog eens veel werk vroeg. Dus toen de Steenbreekmotie voorbijkwam, dacht ik in eerste instantie dat het enkel ging om het gebruikmaken van een site en een folder, daar zat ik absoluut niet op te wachten. Ook omdat we onze eigen campagne Samen kleuren we de stad al hadden en we graag dat merk sterker wilden maken', vertelt hij. 'Nu ervaar ik wat de toegevoegde waarde van Steenbreek voor Harderwijk is en dat kan prima naast en met Samen kleuren we de stad.'
Andere acties
Welke andere acties staan er de komende tijd gepland? Heijboer: ‘We hebben vlak voor de zomer onze geveltuinenactie bekendgemaakt. Inwoners uit het centrum die daar interesse in hebben, kunnen zich melden bij de gemeente. Wij zorgen ervoor dat er nette stenen bandjes worden geplaatst en mensen kunnen hun eigen planten kopen die ze vervolgens bij ons kunnen declareren. Wij waren in aanvang van plan om bij de geïnteresseerden een ontwerp te maken, maar het succes is groter dan verwacht. We zitten nu op ruim honderd inschrijvingen en daarom hebben we twee standaard inspiraties gemaakt: een voor de zon en de ander voor de schaduw met elk zes voorbeeldplantcombinaties. Mochten de bewoners extra advies willen, dan doen we dat.’
In het gesprek bevestigen beiden dat de kracht van het groen samenwerken is, zoals bij de aanleg van geveltuinen, dat mensen weer met elkaar in contact komen en daarmee ook uit hun isolement, zoals ouderen. Mensen worden vooral erg blij van groen. De kracht van Steenbreek is volgens Ingrid Klooster dat het, naast de samenwerking in de eigen gemeente met allerlei partijen, een landelijk initiatief is waardoor je ook veel kennis en ervaring van andere gemeenten kunt opdoen.
Klooster noemt als voorbeeld Nijmegen waar ze een wijkkaravaan organiseren met een pipowagen. Deze wagen wordt in Nijmegen als informatiepunt gebruikt bij acties in de wijk. Klooster: ‘Dat werkt daar hartstikke goed. Dus wij hebben op marktplaats een bouwkeet gekocht op koste van de gemeente Harderwijk. Deze wagen wordt nu opgeknapt bij Talenthouse. Talenthouse helpt jongeren in Harderwijk die dat nodig hebben, om zich positief te ontwikkelen in de maatschappij.’ Ook deze wagen gaat in Harderwijk gebruikt worden als laagdrempelig infocentrum bij campagnes in de wijk.
Hoe ver ga je?
De vraag die Heijboer en zijn collega’s zich stellen is: hoe ver ga je in het faciliteren en subsidiëren naar de inwoners toe? ‘Het is primair niet onze taak om ons met de private ruimte te bemoeien. Maar aan de andere kant geven we ook subsidie op zonnepanelen en energiebesparing. Als je dan toch deze gesprekken voert, waarom betrek je daar dan de tuin niet bij?’ Vragen die hardop worden gesteld en die de komende tijd verder worden uitgewerkt.
De nadruk in dit gesprek met Heijboer en Klooster ligt nu op de private ruimte, maar Heijboer laat desgevraagd ook weten dat de vergroening in publieke ruimte zeker de aandacht van de gemeente heeft. ‘Het bevorderen van de biodiversiteit is een speerpunt. We zijn volop bezig met de omvorming van strakke gazons naar bloemrijke bermen, waar biodiversiteit dus een zeer belangrijk aandachtspunt is. En als je bedenkt dat circa vijftig procent van het grondoppervlak van de gemeente particulier eigendom is, dan loont het om aandacht te vragen voor een groene inrichting om zo met elkaar te zorgen voor een leefbare en klimaatbestendige stad.’ Tijdens het gesprek borrelen er spontaan bij Heijboer en Klooster allerlei nieuwe ideeën op. Heijboer: ‘Zo gaat het bij ons altijd. Wij inspireren elkaar en dat stimuleert enorm.’
Onmoeten en samenwerken
Met het jaarthema 'Samen voor meer groen in de buurt' komt het sociale aspect dit jaar nog nadrukkelijker naar voren in Stichting Steenbreek. De jury van de Steenbreektrofee 2019 concludeerde na afloop dat een van de grootste winstpunten in de Steenbreekacties zit in het ontmoeten en samenwerken.
Juryvoorzitter Margot Ribberink: ‘Met de jury hebben we de vier genomineerde projecten in Apeldoorn, Den Helder, Nijmegen en Spijk (gemeente Zevenaar) op locatie bekeken. De rode draad van al deze sterk uiteenlopende initiatieven is dat mensen elkaar via de Steenbreekacties treffen, een praatje maken, een barbecue organiseren, et cetera. Dit bleek ook bij initiatieven waar eerder flinke spanningen waren tussen jonge en de wat oudere bewoners van een wijk. Het mooie van de Steenbreekacties is dus dat je door samen te werken de betrokkenheid in een buurt versterkt, eenzaamheid probeert tegen te gaan. Daarnaast draagt het ook bij aan een mooie, meer biodiverse en klimaatadaptieve omgeving. Wat wil je nog meer?’
Volgens voorzitter Wout Veldstra betekent dit niet dat andere thema's, zoals klimaatadaptatie en vergoening achterblijven. 'We blijven aandacht vragen voor biodiversiteit en klimaatadaptatie, alleen vliegen we het dit jaar anders aan. Hiermee laten we zien dat Steenbreek een integrale actie is die verder gaat dan enkel het vergroenen.’