Jolina van Dijk is adviseur en projectleider duurzame gebiedsvernieuwing bij Over Morgen. Deze column verscheen eerder in vakblad ROm. ROm is gratis voor ambtenaren in het domein van de fysieke leefomgeving. Word nu abonnee.
‘Jolina, jij werkt toch als plannenmaker voor gemeenten? Werk je ook voor die van mij? Want er staat opeens een zonnepark langs de snelweg. Het landschap is verpest en de buurt wilde het niet. De krant stond er vol van. Waarom is het dan toch gekomen?’
In de ogen van mijn gesprekspartner op een feestje schittert vuur. Het voelt bijna alsof ik aan het werk ben. Op een bewonersavond kom ik dat vuur vaker tegen. Deze op het oog onschuldige gesprekken raken echter een heel belangrijk vraagstuk: wanneer het algemeen belang groter is dan de uitkomsten van een participatieproces, moet je dan wel inzetten op participeren?
Ik leg mijn gesprekspartner geduldig uit dat gemeenten rekening houden met allerlei belangen. Ik vertel over de woningnood, een duurzame wereld en dat parkeren echt niet altijd voor de deur hoeft. Stuk voor stuk onderwerpen waarin het algemeen belang anders is dan het belang van doorsnee participanten. Dat geldt vooral voor degenen die naast het stukje ‘plannenmakerij’ wonen. Nimby is niet voor niets standaardkost voor studenten planologie.
Participatie waarbij een uitkomst al vaststaat, is erger dan doen alsof over van alles te participeren valt. Dat creëert alleen maar meer wantrouwen en teleurstelling, terwijl het makkelijk te voorkomen is. Breng met een goede stakeholdersanalyse de verwachte belangen van participanten in kaart. Als die belangen conflicteren met het algemeen belang waar jij in jouw project voor staat, laat in dat geval de alarmbellen afgaan en pas de participatiestrategie aan. Bijvoorbeeld bij de inpassing van grootschalige energieopwekking, waarbij bewoners windparken vooral in de buurgemeente willen neerzetten. Of bij plannen voor nieuwe woningen binnen een bestaande wijk, terwijl buurtbewoners het uitzicht op groen willen behouden. Of bij de aanleg van een hoofdontsluitingsweg om verkeersopstoppingen elders te verminderen, terwijl omwonenden opgezadeld zitten met geluidshinder. Belangen zijn tegenstrijdig. De alarmbellen gaan af!
Onderzoek in zulke gevallen de ruimte in het proces. Geef duidelijk aan welke kaders gelden, waar keuzemogelijkheden liggen of waar nog álles over gezegd mag worden. Werk met kernboodschappen en FAQ’s voor een eenduidig en vooral eerlijk verhaal. Soms is dat eerlijke verhaal dat van echte participatie in dat geval geen sprake kan zijn. Communicatie en marketing zijn dan veel belangrijker. Want een beleidskeuze maken is één ding, in begrijpelijke taal, stap voor stap, uitleggen wat de nut en noodzaak van een beleidskeuze zijn, is een vak apart.
Even terug naar dat feestje. Ik luister geduldig, vraag door en leg veel uit. Maar op een feestje heb ik geen zin om te werken. Dus rond ik het gesprek af.
‘Ik werk voor gemeenten. Die nemen soms beslissingen die jij niet leuk vindt. Beslissingen die wel belangrijk zijn. Voor jouw buren, onze jonge generatie en de wereld.’