Dit artikel verscheen eerder in vakblad ROm. ROm is gratis voor ambtenaren in het domein van de fysieke leefomgeving. 

Op dit moment wordt de milieuhinder van de luchtvaart vooral beperkt door het stellen van een maximum aan het aantal vliegbewegingen. De Rli bepleitte afgelopen zomer om net als in andere sectoren heldere grenzen voor geluid, hinder, ultrafijnstof en veiligheid van de luchtvaart voorop te stellen. De raad adviseert ook om de opgelegde grenswaarden periodiek aan te scherpen. Hierdoor worden luchtvaartmaatschappijen geprikkeld om de door hen veroorzaakte belasting van milieu en omgeving ‘zo laag als redelijkerwijs mogelijk’ te laten zijn.

‘Sturen op kwantiteit is onzuiver en leidt tot rare prikkels' 

Koeman: ‘Sturen op kwantiteit is onzuiver en leidt tot rare prikkels. Het doet er dan namelijk niet toe of het toestellen zijn met veel uitstoot en lawaai of dat er gevlogen wordt met zuiniger, stiller en schonere toestellen. Elke bedrijfstak is gebonden aan duidelijke milieurandvoorwaarden. Als je daarbij een beleid maakt dat innovatie stimuleert, dan kan er best groei plaatsvinden. Of je gebruikt de milieuwinst voor verbetering van de leefkwaliteit in de omgeving. Zo kun je bijvoorbeeld bepaalde locaties dan wel tot ontwikkeling brengen.’

Reductiedoelen

Volgens de raad is voor de hinder rond luchthavens een nieuwe norm nodig die beter recht doet aan de beleving van deze hinder. Gezondheid wordt op dit moment in de beoordeling van luchtvaart nog maar beperkt meegenomen. Hinder in de nacht zou daarom zoveel mogelijk moeten worden teruggebracht, bijvoorbeeld met een extra prijsprikkel die vliegen in de nacht substantieel duurder maakt. ‘In de ons omringende landen neemt de overheid al vergelijkbare maatregelen’, aldus commissievoorzitter Koeman. ‘Voor de luchthaven van Frankfurt is besloten tot volledige sluiting voor nachtvluchten, bij het debat over de extra baan voor Heathrow geldt hetzelfde. België roept in Europees verband op tot herziening van de bestaande regels.’

De luchtvaart valt onder de klimaatdoelstelling van Parijs, maar er gelden in Nederland geen reductiedoelen voor CO2-uitstoot voor de luchtvaartsector. Lopende internationale afspraken gaan over het compenseren van de uitstoot, niet over terugdringing. Alleen al de vliegtuigen die dit jaar vanuit Nederland vertrekken stoten meer dan 12 megaton CO2 uit. Dat zal met de groei van de luchtvaart alleen maar meer worden, terwijl de rest van de Nederlandse economie in 2050 nog slechts 10 megaton mag uitstoten, constateert de Rli. ‘Nederland zou daarover zeker in Europees verband betere afspreken moeten maken, en ook wereldwijd. Dat kan echter ook een manier zijn om de verantwoordelijkheid weg te schuiven. Nationaal klimaatbeleid voor de luchtvaart kan naar het oordeel van de raad dan ook niet uitblijven’, vat Koeman samen.

(Tekst loopt door onder de afbeelding)

Het advies van Rli met betrekking tot Schiphol

‘Er zijn echt wel een paar nationale knoppen om aan te draaien, zoals de hoogte van de vliegtax, beperking nachtvluchten en de verplichting of prikkel om biologische en synthetische kerosine bij te mengen. Er wordt hier veel kerosine geproduceerd, dus waarom stimuleer je milieubewuste maatschappijen niet om voor iets meer geld schonere brandstof in te kopen. Dat kun je subsidiëren uit de opbrengst van de vliegtax om het prijsverschil met het buitenland eruit te halen, om te voorkomen dat maatschappijen in het buitenland gaan tanken.’

Vertrouwen

De Rli adviseert de rijksoverheid om met publiekscampagnes het ‘onnodige’ vliegen te voorkomen. ‘Ook voor ons zijn het economisch belang van de luchtvaart en goede bereikbaarheid onomstreden’, benadrukt Niels Koeman. Toch zal vrijwel iedereen in dit land inzien dat onbeperkt doorgroeien geen haalbare oplossing is. Dat betekent dus, zo legt hij uit, dat de rijksoverheid veel selectiever moet zijn bij de keuze van vliegverbindingen. De ene vlucht is de andere niet. De zestiende dagvlucht naar Corfu moet je anders waarderen dan de derde of vierde naar een belangrijke bestemming in China of India. Wij adviseren om te kiezen voor de netwerkkwaliteit in plaats van de hoeveelheid vluchten. En kijk vooral ook waar je luchtverkeer kunt voorkomen met het aanbieden van andere vervoersopties.’

'De zestiende dagvlucht naar Corfu moet je anders waarderen dan de derde of vierde naar een belangrijke bestemming in China of India'

Juist vanwege het economische en maatschappelijke belang van luchtvaart is het verstandig om naar alternatieve mogelijkheden te kijken om de bereikbaarheid van ons land te verbeteren, stelt de Rli. Koeman: ‘Als ik heel snel per trein naar Londen, Parijs en Berlijn kan, is dat zeker een goed alternatief. Het is merkwaardig dat we wel campagnes hebben om de auto een dagje te laten staan en om vaker het ov te gebruiken, maar dat de overheid niets doet aan bewustwording om minder te vliegen.’

In de Luchtvaartnota staat de toekomst van de luchtvaart beschreven. De Rli geeft aan dat het voor het draagvlak in de samenleving van groot belang is dat de relatie met de omgeving helder en controleerbaar wordt beschreven. ‘Al in eerdere adviezen over de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) heeft de raad aangegeven hoe belangrijk het is dat alle ruimtelijke opgaven in samenhang worden bekeken’, memoreert Koeman. ‘Het vertrouwen bij omwonenden in de sector en de overheid moet echt verbeteren als je naar een nieuw regime gaat. Er bestaat het beeld dat met cijfers en aantallen wordt gegoocheld. Dus is het erg belangrijk dat je op een heldere en controleerbare manier laat zien wat je als overheid wilt en doet.’