Sinds 1830 wordt het aantal Nederlandse gemeenten bijgehouden. In dat jaar telde Nederland 1106 gemeenten. Dit aantal nam in de eerste jaren toe tot 1219, omdat in 1839 de Limburgse gemeenten werden toegevoegd aan het Koninkrijk der Nederlanden. Sinds 1840 nam het aantal gemeenten af.

Vanaf de jaren 60 daalt het aantal gemeenten sterker. In 1960 waren er nog 994 gemeenten. Het doel van gemeentelijke herindelingen is over het algemeen het vergroten/behouden van de bestuurskracht van een gemeente. In het beleidskader van de Rijksoverheid staat dat herindelingsadviezen worden getoetst aan de volgende criteria: draagvlak, bestuurskracht, interne samenhang en nabijheid van bestuur.

Draagvlak is niet altijd aanwezig. Dit blijkt uit een voorbeeld van Vleuten-De Meern. Inwoners van die gemeente keerden zich in 1996 massaal tegen de samenvoeging van hun woonplaats met Utrecht. Bijna 98 procent van de mensen die hun stem uitbrachten (opkomst 80 procent), koos in een referendum voor zelfstandigheid van hun gemeente. Uiteindelijk ging de herindeling toch door en hoort Vleuten-De Meern sinds 1 januari 2001 bij de gemeente Utrecht.

In 2020 vieren 209 Nederlandse gemeenten hun 190e verjaardag. Deze gemeenten bestaan sinds 1830 onder dezelfde naam. Gemiddeld bestaat een Nederlandse gemeente 126 jaar onder dezelfde naam. De gemeente die het korts bestond was het Noord-Hollandse Bangert, dat in 1979 ontstond en al in 1980 werd hernoemd tot Drechterland.

Voor 1 januari 2021 staan wel wat gemeentelijke herindelingen op de rol. Op 29 november 2018 hebben de gemeenteraden van de Groningse gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum ingestemd met het herindelingsontwerp. Na een verkiezing onder de bewoners van de drie gemeenten in maart 2019 wordt Eemsdelta de naam van de nieuwe gemeente.

In Brabant zal de gemeente Haaren worden opgeheven. De vier dorpen, Haaren, Helvoirt, Esch en Biezenmortel gaan ieder onderdeel uitmaken van een andere buurgemeente. Biezenmortel komt bij Tilburg, Esch bij Boxtel, Haaren bij Oisterwijk en Helvoirt bij Vught.