Dit artikel verscheen eerder dit jaar in Vakblad Groen.
Het idee is voortgekomen uit het zoeken naar de identiteit van de stad. ‘Wat is nu Breda, waar ligt onze kracht?’, zegt Tom Rozendal. ‘In overleg met partners en inwoners van de stad hebben we daar toen naar gekeken en daar kwamen drie thema’s uit die je in samenhang moet zien. Dat is de internationale positie die Breda inneemt tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen. Daarnaast de saamhorigheid, de sociale cohesie, en als derde het groen, met name in de buitengebieden.’
Dat laatste thema mondde uit in het concept Park in de Stad dat via twee wegen moet leiden tot succes, legt Rozendal uit. ‘Ten eerste betreft dat de ontwikkeling van het centrumgebied. Er is nog 150 hectare dat ontwikkeld moet worden, maar dat kunnen de projectontwikkelaars alleen doen als groen daarin een duidelijke plaats krijgt. Zij moeten er dus terdege rekening mee houden, bijvoorbeeld door verticaal groen of groen op daken. De tweede weg is om het bestaande gebied te vergroenen, bijvoorbeeld door geveltuintjes, dus stenen eruit en groen erin. Maar vergroenen geldt ook voor circa acht grote bedrijventerreinen die we in Breda hebben; daar dient ook meer groen te komen, bijvoorbeeld door afscheidingen te maken met groen in plaats van met hekken. Het is zeer nadrukkelijk de bedoeling dat al het groen in en om Breda fysiek met elkaar verbonden wordt. De randen zijn behoorlijk groen en we willen die uitlopers verbinden door het bebouwde gebied.’
Rozendal zegt dat 2030 nog ver weg lijkt, maar dat nu de weg al ingeslagen moet worden, bijvoorbeeld met de gebiedsontwikkeling voor het centrum die nog vorm moet krijgen. ‘We kunnen het echter niet alleen en hebben daar andere partijen bij nodig zoals projectontwikkelaars, woningbouwcoöperaties, maatschappelijke organisaties en de bewoners.’
Groene Metropool
De ambities voor Stad in het Park sluiten aan bij de Groene Metropool, het programma van Staatsbosbeheer om een aantrekkelijk groen woon- en vestigingsklimaat in Nederlandse steden te creëren. De doelstelling is het ontwikkelen van een groen, waterrijk netwerk voor plant, dier en mens dat het stedelijk gebied dooradert, van de stadscentra tot in de natuurgebieden. Door de verbinding te leggen tussen het groen in de stad met het groen in het buitengebied waarlangs je kunt lopen, fietsen en sporten, zonder dat je daarbij wordt gehinderd door obstakels als ringwegen, wordt het ook aantrekkelijk voor bewoners, toeristen en recreanten om daar gebruik van te maken. Tegelijkertijd kan zo’n netwerk ook helpen om steden gezonder en klimaatbestendiger te maken.
‘Ontwikkeling van het centrumgebied kan alleen als groen een duidelijke plaats krijgt’
Breda staat bekend om zijn bosrijke omgeving zoals ten zuiden van de stad het 570 hectare grote Mastbos (het oudste cultuurbos van Nederland), dat het grootste en aantrekkelijkste bosgebied is. Het staat bekend als “beweegbos” door de vele wandelaars en de sportverenigingen die er zitten. In het oosten ligt het Ulvenhoutse Bos, 112 hectare groot en aangewezen als Natura 2000-gebied. Ten noorden van Breda ligt natuur- en recreatiegebied de Vierde Bergboezem en de Lage Vuchtpolder. Rozendal: ‘Als je kijkt naar de thema’s van de Groene Metropool zie je dat we in het zuiden bewegen en groen hebben en aan de noordkant een vogelweidegebied in de Lage Vuchtpolder.’
(Tekst loopt verder onder de afbeelding)
Groene gevel en drijvende plantenbakken bij garage De Barones
Staatsbosbeheer
Een belangrijke partij voor samenwerking is Staatsbosbeheer. ‘Wij hebben al regelmatig overleg met de gemeente Breda en dus ook over Stad in het Park. Eigenlijk is Breda dat al, als je kijkt naar het vele groen in en om de stad’, zegt Guus Verhorst, gebiedsmanager West-Brabant van Staatsbosbeheer. ‘Voor ons gaat het erom: hoe kun je een verbinding leggen tussen het groen in het buitengebied en het stedelijk groen? Zo kijken we of de ingangen van de bossen aansluiten op de groenstroken in de stad. Eigenlijk moeten de inwoners als ze de deur uitstappen zonder obstakels naar het buitengebied kunnen lopen of fietsen. Ons doel is de mensen bewust te maken van hun omgeving, respect en waardering voor het groen te creëren en een zaadje te planten zodat mensen voorzichtig omgaan met de groene omgeving.’
‘Het groen en water in de stad is niet alleen van belang voor natuur en recreatie, het heeft ook in andere opzichten betekenis. Breda is een mooi voorbeeld’, zegt Robert Graat, van het programma Groene Metropool van Staatsbosbeheer. ‘De stad werkt bijvoorbeeld aan het verbinden en op die manier ook beter benutten van het watersysteem. De in jaren zeventig van de vorige eeuw gedempte singels zijn begin deze eeuw weer opengemaakt waardoor het watersysteem in het centrum weer zichtbaar is. En dat heeft ook aan de beleving van de stad bijgedragen.’ Datzelfde geldt voor rivier de Mark; in de periode 2004-2008 is het water van de rivier weer terug in het stadshart gebracht met veel groen. De komende jaren staat de derde fase van de project Nieuwe Mark op het programma waarbij de rivier wordt doorgetrokken. Ondertussen heeft De Mark aan de zuidkant van de stad ook zijn slingerende loop terug gekregen. Dankzij dit type projecten, waarin Breda en Staatsbosbeheer met waterschap en provincie optrekken, krijgen natuur, recreanten én water meer ruimte. Ook langs de Vierde Bergboezem zijn groene klimaatbuffers gerealiseerd, waardoor wateroverlast in de stad kan worden voorkomen. Klimaatadaptatie was dan ook een van de drie uitgangspunten bij het ontwerp.
Alkemade
Om alle groene ambities waar te kunnen maken besloot de gemeenteraad van Breda onlangs om 2,5 miljoen euro te reserveren om de gemeente verder te vergroenen middels de aanleg van groene pleinen en parken. Verder zijn er subsidieregelingen voor de aanleg van groene daken en voor geveltuintjes. De ambities van Breda sluiten goed aan bij die van Stichting Steenbreek, waar Breda nog niet bij is aangesloten (de provincie wel sinds juli). Rozendal: ‘Nee, dat is nog niet het geval; daar is nog niet voor gekozen. Maar mijn inschatting is dat dat wel op termijn gebeurt.’
Het initiatief van Breda voor Stad in het Park lijkt op London National Park City (zie kader). In juli heeft Rozendal daar een lezing bijgewoond en voor 2020 staat een studiereis op het programma. Hij zegt Londen National Park City heel inspirerend te vinden ‘Zo heeft London een “groene map” waarop je alle parken, speelvelden, rivieren en kanalen kunt zien. Dat willen we voor Breda ook realiseren. We hebben Urban Good, dat de Londense kaart heeft gemaakt, opdracht gegeven dat ook voor Breda te doen.’
De reacties op de ambitieuze plannen van Breda zijn volgens Rozendal positief, zowel van de provincie Noord-Brabant als van rijksbouwmeester Floris Alkemade. ‘Ik heb de indruk dat hij getriggerd is door onze ambitie. Hij heeft al een sessie met ons college gehad om te kijken hoe we deze ambitie vorm kunnen geven. Hij is ook bereid om mee te helpen. Ik heb bewondering voor Alkemade; als hij al die steden met ambitieuze plannen moet bezoeken …’
In juli werd Londen uitgeroepen tot eerste National Park City en dat werd gevierd met een acht dagen durend festival. Ruim 250 organisaties tekenden met de burgemeester van Londen een overeenkomst waarmee hun steun werd uitgesproken voor de ontwikkeling van een groenere en gezondere stad. Ook Newcastle-upon-Tyne en Glasgow zijn bezig met een campagne om deze titel te mogen dragen. Het concept is zes jaar geleden bedacht door geograaf Daniel Raven-Ellison. De bedoeling is om wereldsteden en hun inwoners te bewegen om groener, gezonder en natuurlijker te leven. Zo dient er in de steden plaats te zijn voor schone lucht, buitenactiviteiten, groene ruimte, de mogelijkheid om te fietsen en te wandelen en moeten flora en fauna de ruimte krijgen. Het vergroenen gebeurt ook door de Londenaren zelf op balkons en in achtertuintjes door wildvriendelijke planten te planten of groente en fruit te verbouwen in volkstuintjes. De achterliggende gedachte is dat stedelijk groen veel voordelen biedt zoals verlaging van de lucht- en watervervuiling, het opnemen van CO2 en het tegengaan van hittestress. Uit onderzoek blijkt ook dat groen bijdraagt aan het welzijn van mensen. Een Deens onderzoek wees onlangs uit dat mensen die in hun kinderjaren toegang tot groen hadden, ook in de stad, later minder risico lopen op mentale stoornissen.
Bron: NationalGeographic.com, nationalparkcity.org
Breda krijgt ook een “groene en blauwe” kaart. Amsterdam heeft sinds juli een dergelijke kaart (www.urbannature.amsterdam/) die laat zien hoe de parken, plantsoenen, sportvelden, natuurspeeltuinen, begraafplaatsen, groene daken, grachten, bossen en polders de stad groen en blauw kleuren. zijn. Maar de kaart biedt ook informatie over de stadsnatuur, de verschillende diersoorten en tips om bijvoorbeeld je omgeving te vergroenen. De Amsterdamse kaart is een initiatief van Ioana Biris van het Amsterdamse bureau Nature Desks en Charley Peel van Urban Good in Londen en kwam tot stand met hulp van Amsterdam, Recreatie Noord-Holland, Waternet en Staatsbosbeheer. Urban Good dat de London National Park City Map heeft gemaakt, gaat nu ook voor Breda aan de slag.
