Door Mereyn Geskus en Kasper Baggerman
Ongeveer 50 tot 55 procent van de 100 ondervraagde gemeenten geeft aan nog niet zeker te weten of het gaat lukken om meer flexibiliteit en afwegingsruimte en het variëren en optimaliseren van eindtijden te implementeren. Hiermee is er geen verbetering zichtbaar ten opzichte van 2018, toen Stec Groep een vergelijkbaar onderzoek uitvoerde.
Onderbelicht aspect
De gemeenten twijfelen of zij de juiste kennis en expertise hebben om te werken onder het nieuwe stelsel wetten dat naar verwachting, na een paar keer uitstellen, in 2021 wordt geïmplementeerd. Bovendien speelt uitvinden welk nieuw ruimtelijk instrumentarium toegepast kan worden de gemeenten parten. Bouke Timmen, senior adviseur Omgevingswet bij Stec Groep en medeopsteller van de benchmark, vertelt dat de gemeenten zich onderhand realiseren dat inzet van het juiste nieuwe instrumentarium onder de Omgevingswet een flink karwei is. ‘Implementatie van het nieuwe stelsel nadert rap, maar hoe de ruimtelijke ordening-kant gaat helpen werkwijzen te verbeteren is jaren onderbelicht geweest. Het moet eenvoudiger, beter en met meer ruimte voor initiatief.’
Uit de benchmark blijkt dat er een verschil is tussen de verwachtingen van gemeenten naar stedelijkheid. ‘Stedelijke gemeenten hebben meer vertrouwen in implementatie van de nieuwe wetgeving. Zij hebben meer expertise in huis en hebben meer ervaring met ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling, wat hun kennis vergroot’, zegt Timmen.
Bron: Gemeentebenchmark Omgevingswet 2019, Stec Groep
Hulp vanuit provincie
Timmen maant de gemeenten die twijfelen aan hun capaciteiten tot actie. ‘De Omgevingswet speelt enorm, iedereen is er mee bezig. De provincies moeten er in 2021 echt klaar voor zijn. Gemeenten hebben een overgangsregeling, waarbij ze tot uiterlijk 2029 hebben om volledig onder de nieuwe wetgeving te opereren, maar nu is wel echt het moment om slagen te maken en kansen die de wet biedt te grijpen. Dus ga al zo veel mogelijk oefenen met nieuwe ruimtelijke ordening-werkwijzen en instrumentarium. Bijvoorbeeld bij het maken van een sterke omgevingsvisie en omgevingsplan.’
De gemeenten hoeven deze taak overigens niet in hun eentje op te pakken. Provincies kunnen helpen en sturen in de adaptatie van de nieuwe wetgeving. ‘Gemeenten en provincies moeten elkaar meer opzoeken en het samen doen,’ zegt Timmen. ‘De provincie kan dan een platform bieden en gemeenten in positie zetten. Dat schept duidelijkheid en helpt ruimtelijke ordening-werkwijzen verbeteren.’
Stapelen van opgaven
De gemeenten zijn wel optimistisch over het implementeren en uitwerken van gebiedsgericht werken, initiatiefgericht werken, participatie bij visie- en planvorming en integraal werken. Zo’n 68 tot 84 procent van de gemeenten verwacht dat dit gaat lukken (zie ook bovenstaande tabel). Deze thema’s worden ook het belangrijkst geacht door de gemeenten.
Adviseur Timmen plaatst hier wel een kritische kanttekening bij: ‘We zien dat er veel wordt geëxperimenteerd met flexibel en integraal werken, maar vaak is dit een stapeling van opgaven in plaats van één daadwerkelijk integrale benadering met heldere keuzes.’
Andere bevindingen
Vijf op de zes gemeenten geeft aan qua cultuur nog niet helemaal klaar te zijn voor de Omgevingswet. Het aantal gemeenten dat klaar zegt te zijn, stijgt wel ten opzichte van 2018.
Gemeenten geven wel aan dat de Omgevingswet een belangrijke rol kan gaan spelen bij het verbeteren van hun omgevingsbeleid, maar zijn wel genuanceerder gaan denken over de veranderingen die de wet teweeg kan brengen. Vorig jaar dachten meer gemeenten dat er veel zou veranderen door de wet. ‘Het lijkt erop dat veel gemeenten nu wakker worden en het kennisniveau toeneemt,’ zegt Timmen.
Al met al geeft een op de vijf gemeenten zichzelf een acht of hoger wat betreft het implementeren van de Omgevingswet. Een op de tien gemeenten geeft zichzelf een onvoldoende, terwijl de rest van de gemeenten zich tot de middenmoot rekent.
Over de Omgevingswet
De Omgevingswet bundelt regels voor ruimtelijke projecten. De wet bundelt bijvoorbeeld 26 bestaande wetten voor onder meer bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur en vervangt meerder bestemmingsplannen voor één omgevingsplan.
Met deze stroomlijning en bundeling van wetgeving moet de Omgevingswet meer ruimte bieden om ruimtelijke projecten te starten, waarbij gedacht kan worden aan bijvoorbeeld woningbouw op voormalige bedrijventerreinen of de bouw van windmolenparken. Op de site van de Rijksoverheid wordt expliciet benoemd dat er nu al begonnen moet worden met de voorbereidingen. Anders lukt het niet om de wet in 2021 goed in te laten gaan.
De volledige benchmark vindt u hier
