Het Rijk en de provincies verschillen van mening in de ‘stikstofimpasse’, maar ook provincies onderling hebben afgelopen weken elk een andere koers ingezet. Friesland en Drenthe schortten naar aanleiding van de protesten de nieuwe regels op, Gelderland en Overijssel legden het gedeeltelijk stil. Groningen hield aan de regels vast. Limburg deed dat ook, maar deed aanpassingen richting agrariërs. 

Beweegredenen

In Overijssel zijn de regels voor de landbouw opgeschort. Het besluit kwam voort uit gesprekken met de Gedeputeerde Staten en vertegenwoordigers van de landbouw. Maartje Ahne-Te Riele van provincie Overijssel: ‘De conclusie luidde dat het belangrijk is dat de vergunningsverlening blijft bestaan. Omdat de landbouw het niet acceptabel vond, hebben we gezegd: dan trekken we dat voor nu in. We hebben afgesproken dat de input van sectoren belangrijk is. De landbouw is nu naar voren geschoven vanwege protest, maar andere sectoren zijn net zo belangrijk. Al wil dat ook niet zeggen dat zij nu de regels gaan bepalen.’

Ook in Gelderland zijn agrarische regels opgeschort. Van opschorten van de regels voor wegen en woningbouw is geen sprake. Peter Droste, woordvoerder provincie Gelderland: ‘Al is nu nog helemaal niks ingetrokken. Dat besluit neemt het college.’ Er is een akkoord gekomen ‘op stomend heet water', vertelt Droste, en door de haast is er weinig aandacht geweest voor de agrarische sector. ‘Nu betrekken we de boeren erbij. Het is belangrijk om elkaar in de ogen te kijken.’

De provincie Fryslân trok de beleidsregels in, omdat werd geconstateerd dat partijen in de provincie niet zijn meegenomen en de communicatie beter had gekund, laat Amarins de Haan namens de provincie weten. ‘De zogeheten ‘Friese aanpak’, zoals benoemd in het bestuursakkoord, betekent van onderop en gezamenlijk, met de Friezen (‘de Mienskip’). Dat mogen onze burgers en dus ook onze boeren van ons verwachten. De onvrede bij een voor Fryslân belangrijke sector – landbouw – was dusdanig groot dat de regels zijn ingetrokken en dat we weer met alle partijen om tafel moeten om draagvlak voor stikstofregels te creëren. Het gaat hierbij om de beleidsregels die op 7 en 8 oktober jl. door de provincies waren vastgesteld. Het intrekken van de regels betekent echter niet dat het stikstofprobleem is opgelost. In tegendeel: het probleem is gigantisch en dit zal alle sectoren gaan raken.’

De provincie gaat nu het gesprek aan met de verschillende sectoren om draagvlak te creëren voor de nieuwe stikstofregels. ‘Aan de andere kant gaat de provincie het gesprek aan met de minister en het IPO om ook daar op één lijn te komen. Er is veel emotie bij onze boeren. Ook dat maakt het, afgezien van de technische complexiteit, lastig.'

Strenger beleid

Vooralsnog zitten zowel de provincies en het Rijk, als de provincies onderling niet op één lijn. De provincies zijn strenger in hun regels dan het Rijk. Zij hebben vooral gekeken naar de juridische houdbaarheid, vertelt Derk Moor van IPO, het Interprovinciaal Overleg. ‘Eén ding staat vast: er moet een reductie van stikstof komen. Zowel provincies als de Rijksoverheden kwamen met losse voorstellen. De Kamerbrief stond los van de besluiten van de provincies. De provincies hebben vooral gekeken naar de juridische houdbaarheid.’ Ahne: ‘Wij hebben echt gekeken: wat is juridisch houdbaar de komende jaren? De bedoeling van de raad is om echt een daling van de hoeveelheid stikstof in te zetten. Dat is wat we met onze uitgangspunten doen.’ Droste benadrukt dat door strenger te zijn, ruimte wordt gecreëerd voor ander projecten. 

'Op één onderdeel verschilt de interpretatie: extern salderen. Daar gaat de discussie nu over: het verkopen van de stikstofrechten'

Als het gaat om intern salderen is er geen verschil tussen het beleid van de provincies en het Rijk, benadrukt Heleen Slager van provincie Groningen. 'Gedeputeerde Staghouwer blijft zich ervoor inzetten dat er vanuit de provincies geen zwaardere normen zullen worden gehanteerd dan op basis van het rijksbeleid. De Gedeputeerde Staten van de provincies zijn bevoegd gezag voor vergunningverlening en stellen dus de beleidslijnen vast voor vergunningverlening. De beleidslijnen sluiten aan op de uitgangspunten van de Kamerbrief van de Minister en verschillen op één onderdeel van interpretatie. Het gaat hier om het extern salderen, daar gaat de discussie nu over, het verkopen van de stikstofrechten. De provincies zijn hierover in gesprek met de Minister. Aan de bestaande vergunningen wordt niet getornd.'

Uitkopen boeren

Moor kan geen uitspraak doen op de vraag of er provincies zijn die al boeren uitkopen, omdat dit een besluit is van de provincies zelf. Zowel Droste als Ahne geven aan dat alleen boeren worden uitgekocht die dat zélf willen. Volgens Droste zijn er ook veel boeren die uit zichzelf stoppen. Overijssel, met veel Natura2000-gebieden én veel landbouw, is in overleg binnen gebiedsprocessen met omwonenden. Ahne: ‘Dit traject loopt echter al heel lang; er wordt niet in het kader van de nieuwe regeling uitgekocht.’ De Haan: ‘Het uitkopen van boeren specifiek ten behoeve van de stikstofproblematiek gebeurt nu niet in onze provincie. Van andere provincies weten we dat niet. Toen het PAS nog werkte zijn er wel boeren uitgekocht en/of verplaatst ten behoeve van algemene natuurontwikkeling.’ 

Ruis 

De afgelopen weken lag de focus van de discussie op provincies en boeren. Het voorval wordt wel heel snel geframed als provincies die door de knieën vallen, vindt Droste: ‘We hebben als sámenleving een probleem gecreëerd.’ Moor: ‘Friesland en Drenthe geven geen vergunningen af, Gelderland en Overijssel zetten de maatregelen gedeeltelijk on hold. In de media worden provincies echter op een hoop gegooid.’

‘We hebben als sámenleving een probleem gecreëerd'

Ahne herkent dit. ‘Soms worden verkeerde conclusies getrokken. Dat is ook wel begrijpelijk, aangezien de materie zo complex is. Het ligt veel genuanceerder dan je in twee zinnen kunt uitleggen. Enerzijds door verschillende belangen, anderzijds door het vraagstuk over effecten en maatregelen. Overigens hebben wij de ruis deels zelf veroorzaakt, doordat we op verschillend beleid hebben ingezet.’

Samenwerking

De provincie Fryslân gaat nu gezamenlijk met de Friezen en alle sectoren om tafel om te komen tot een gedragen oplossing. 'Deze oplossing moet zoveel mogelijk aansluiten op de lijn van het Rijk en de andere provincies. Maar waar regionaal maatwerk mogelijk is zullen we dat doen', vertelt De Haan. Slager: 'Rijk en provincies hebben het hetzelfde doel; de vergunningverlening weer op gang brengen en behoud van Natura 2000. Provincies en Rijk werken dan ook ieder vanuit hun eigen taken en verantwoordelijkheden aan een oplossing. Het verminderen van de uitstoot van stikstof is complex. Het gaat alle sectoren aan, het gaat ons allemaal aan. Een pasklaar antwoord ligt niet zomaar om tafel. We gaan hier de komende tijd met elkaar gesprek over aan.'

'We moeten input uit de sectoren halen en met elkaar afstemmen. Daar is tijd voor nodig en vooral samenwerking'

Ahne: ‘We weten allemaal dat er echt iets moet gebeurden. Het gaat pijn doen, in alle sectoren. Maar we willen ook nieuwe kansen creëren. We willen het zorgvuldig doen, voor de sectoren én de natuur. Maar de oplossing is niet klip-en-klaar. We moeten input uit de sectoren halen en met elkaar afstemmen. Daar is tijd voor nodig en vooral samenwerking. Dat is echt de crux, anders komen we er niet uit.’

Vorige week praatten provincies en het Rijk over de stikstofproblematiek. IPO spreekt in een reactie over een ‘goed en constructief gesprek’. Het streven is het beleid in provincies gelijk te trekken. Een concrete oplossing is er echter nog niet. Uiterlijk 1 december moet er meer duidelijkheid zijn.