Het debat, aangevraagd door Jan Paternotte van coalitiepartij D66, werd een aaneenrijging van voors en vooral tegens. Partijen hikken aan tegen de enorme kosten, maar er zijn ook andere bezwaren. De VVD wees erop dat de luchthaven plannen om ook windparken te bouwen bijt. De liberalen zijn voorstander van het nemen van maatregelen om juist op de bestaande luchthaven overlast te verminderen. Dan zou uiteindelijk zelfs een metropool Schiphol-Stad ontwikkeld kunnen worden. Ook andere partijen zijn erg kritisch. GroenLinks ziet veel in een Schiphol waar minder vliegtuigen en meer snelle treinen vertrekken en aankomen. De PVV meent dat een uitbreiding naar 800.000 vluchten per jaar mogelijk is op de huidige locatie. Net als D66 is Forum voor Democratie wel overtuigd voorstander, Thierry Baudet ziet een groots project voor zich dat zich kan meten met de Deltawerken.

Milieu

Aanleiding voor het debat was de quickscan, die de regering eerder dit jaar naar de Kamer stuurde. Deze week kwam daar een aanvullende analyse bij, waaruit blijkt dat realisatie van Schiphol in Zee twintig tot dertig jaar zou duren, onder meer door het grote aantal onzekerheden, vergunningen en zorgen over impact op het milieu en de kustregio.

‘Ik sta er open in en ben pragmatisch’, antwoordde minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. ‘Als Schiphol in Zee een oplossing kan zijn voor de veiligheid, overlast en een opsteker voor de woningbouw, dan is een haalbaarheidsstudie de moeite waard.’ Ze zegde toe Schiphol in Zee mee te nemen in de Luchtvaartnota, waarin een aantal randvoorwaarden omschreven moeten worden. In de nieuwe Luchtvaartnota die in de zomer van 2020 verschijnt, geeft het kabinet de richting aan voor de ontwikkeling van de luchtvaart in Nederland in de periode 2020 tot 2050.

Tempo

Wat Paternotte betreft komen die randvoorwaarden zo snel mogelijk. ‘Tempo is namelijk belangrijk als we willen dat Schiphol in Zee over twintig tot dertig jaar ook realiteit is. Als we twintig jaar geleden waren begonnen, hadden we nu een heel andere discussie gehad over Schiphol op Zee, dus het is zaak het besluit hierover zorgvuldig te doen, maar ook niet vooruit te schuiven.’

Het plan voor een Schiphol in Zee waarbij de 'landside' en de 'airside' uit elkaar zijn getrokken, komt uit de koker van Gijs van den Boomen van KuiperCompagnons en Erik Faber van Fakton. De discussie over kosten werkt vernauwend stellen zij. ‘We stellen ons de verkeerde vraag’, zegt Van den Boomen. Vanzelfsprekend zijn kosten belangrijk, maar het gaat er niet om of Schiphol in Zee nu wel of niet te duur is. In plaats daarvan zouden we ons moeten afvragen of het een goede koop is. Wat hebben we ervoor over om anderhalf miljoen inwoners van de Randstad van overlast te bevrijden en groei mogelijk te maken? Het debat gaat steeds over beren op de weg: of er wel of geen zout op de vleugels terecht komt. Maar het zou ook moeten gaan over wat het oplevert.’

Stedelijke ontwikkeling

Faber: ‘Wij hebben in beeld gebracht dat het middels broodnodige stedelijke ontwikkeling mogelijk is de totaalkosten met een derde tot de helft terug te ‘verdienen’. Het zijn dus niet alleen de kosten die stijgen maar ook de opbrengsten.’

Een onderzoek naar de kosten en baten is volgens werkgeversorganisatie VNO-NCW ‘no regret’. Wat ons betreft wordt nu eerst eens goed onderzocht hoe de combinatie van Schiphol op zee samen met de aanleg van woningen op de huidige locatie uitpakt’, zegt een woordvoerder. ‘Pas dan kan je gefundeerd besluiten nemen of het haalbaar en betaalbaar is en inderdaad de voordelen heeft die eerder zijn geschetst.’

Klimaatdoelstellingen

Milieuorganisaties, verenigd in de Milieufederatie Noord-Holland, zien niets in een onderzoek. ‘De baten van Schiphol op Zee wegen niet op tegen de kosten van het project’, laat de organisatie weten. ‘Vanuit klimatologisch en economisch oogpunt slaat een enorme investering voor een sector die flink zal moeten veranderen om ook zijn bijdrage te leveren aan klimaatdoelstellingen nergens op. Ook KLM, de belangrijkste stakeholder, acht de baten van een vliegveld op zee kleiner dan de kosten. Met de geschatte kosten van € 33 miljard tot € 46 miljard euro zou beter geïnvesteerd kunnen worden in duurzaam transport voor de lange termijn, zoals een Europees hogesnelheidsnetwerk.’

Hoe zou een haalbaarheidsonderzoek er volgens de voorstanders dan uit moeten zien? ‘Het onderzoek moet laten zien wat Schiphol in Zee kan opleveren’, zegt Paternotte. ‘Aan betaalbare huizen in de regio Amsterdam, aan aantallen mensen die niet meer wakker liggen of ziek worden door de slechte luchtkwaliteit rond Schiphol. En natuurlijk wat het kost: naast aanleg van een eiland op zee het effect op de Noordzee en het duingebied. De feiten op tafel dus, zodat we een nuchtere afweging kunnen maken. Want één ding is voor mij duidelijk: Schiphol kan op deze plek niet doorgroeien zoals de afgelopen tien jaar is gebeurd.’

Voorzichtigheid

Van den Boomen: ‘Mijn advies: maak het onderzoek breed en blijf de uitdagingen zo neerleggen dat we als maatschappij een afweging kunnen die bevrijd is van aannames. Aannames leiden tot voorzichtigheid. Dat zie je nu al in het debat. En als je voorzichtigheid op voorzichtigheid blijft stapelen, ben je altijd duurder uit.’

Faber: ‘Doe dat onderzoek, en neem dan een welgefundeerde beslissing. Anders komt het idee -zo heeft de geschiedenis bewezen- zeker weer opduiken, en dan als een gemiste kans voor de metropoolontwikkeling van de Randstad en Nederland in zijn geheel.’