Door Franka Rolvink Couzy, hoofd sector research bij ABN AMRO. Deze column verscheen eerder via ABN AMRO Insights.

Aan de verbreding van de A12 en de A27 bij Utrecht is vorige maand de eerste klap uitgedeeld. Tot grote teleurstelling van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het departement vreest dat ‘de doorstroming van het verkeer’ in het geding komt als dergelijke wegen niet kunnen worden verbreed. Reken maar op file, is de reactie. Maar ons neerleggen bij extra files is te eenvoudig. Er zijn meer mogelijkheden om files te voorkomen.

‘Nu ook nog eens blijkt hoe schadelijk de aanleg van de nieuwe autowegen is voor onze gezondheid, worden verdere uitbreidingen nog pijnlijker’

Extra rijbanen zijn een doekje voor het bloeden. Het zorgt er in het begin wel even voor dat we sneller van A naar B komen, maar na een tijdje moeten er toch weer extra asfalt worden aangelegd om filevrij te kunnen rijden. Extra wegen stimuleren namelijk om (nog) vaker de auto te pakken. Met tot gevolg dat het Centraal Bureau voor de Statistiek elk jaar laat zien dat het weer drukker is op de snelweg. Nu ook nog eens blijkt hoe schadelijk de aanleg van de nieuwe autowegen is voor onze gezondheid, worden verdere uitbreidingen nog pijnlijker.

Reisgedrag aanpassen

Het enige antwoord is minder auto’s op de weg. In een land waar 8,2 miljoen auto’s rondrijden, is dit niet zomaar ingevoerd; voor veel mensen is de auto een onderdeel van de identiteit en geeft deze vanwege het gemak een groot gevoel van vrijheid. De enige manier om de forens uit zijn auto te krijgen is een alternatief te bieden dat net zoveel gemak biedt als de eigen auto en waarmee files worden beperkt, het liefst tegen minder kosten dan eigen autobezit. In dat geval is de helft van de Nederlanders bereid zijn reisgedrag aan te passen, blijkt uit recent onderzoek van ABN AMRO.

Deze voordelen kunnen worden behaald met mobility as a service, kortweg MaaS. Hierbij adviseert een app gebruikers hoe zij het snelst en prettigst van A naar B komen, ongeacht het soort vervoer. Zo staat er een auto klaar op bijvoorbeeld de rustige momenten, maar er kan ook een combinatie van vervoer worden aangeboden. Denk aan hubs rondom de steden waar auto’s worden geparkeerd en waar vandaan de reizigers verder gaan met het openbaar vervoer of – bij kleine afstanden – een e-bike of een scooter. Dit gebeurt op sommige locaties al maar het kan nog veel efficiënter, zodat het echt loont de auto thuis te laten. Ook in de stad zelf moet het makkelijk worden je te verplaatsen.

MaaS-initiatieven

In de Finse hoofdstad Helsinki werkt dit al goed. Daar verplaatsen 70.000 mensen zich met behulp van de MaaS-app Whim. Dichter bij huis werken bedrijven als Autobinck, Pon en Uber aan dit soort modellen. De Nederlandse Spoorwegen heeft met Hely een platform in de markt gezet dat diverse mobiliteitshubs opent waar fietsen, bakfietsen en auto’s worden aangeboden. En het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft € 20 miljoen uitgetrokken om in twee jaar zeven lokale MaaS-initiatieven van de grond te krijgen.

‘Een oplossing om het fileprobleem op de A12 en de A27 te beperken zonder dat er stikstof vrijkomt, ligt binnen handbereik’

Dat MaaS als een serieus vervoersalternatief wordt gezien, lijdt dan ook geen twijfel. Het moet alleen zo goed werken dat de gemiddelde forens, die gemiddeld 22 kilometer naar zijn werk moet overbruggen, echt bereid is zijn auto te laten staan of zelfs de deur uit te doen. Het ministerie zou de kosten die het bespaart op de afgelaste wegenprojecten kunnen inzetten om MaaS groter te maken. Om meer mensen aan een mobiliteitsabonnement te krijgen, moet de reiziger er namelijk op kunnen vertrouwen dat zijn gewenste vervoer altijd klaar staat en er met een druk op de knop een reis kan worden gepland.

Zover is MaaS nog niet. Het aanbod is te mager en de verschillende vervoersmodaliteiten sluiten nog niet goed op elkaar aan. De gemeente Utrecht start eind dit jaar met een MaaS-pilot in het gebied Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Pakt dit net zo uit als in Finland, dan weten we dat er minder auto’s op de weg zullen rijden. Het aantal dagelijkse autobewegingen is in Helsinki met 38 procent afgenomen. Kortom; een oplossing om het fileprobleem op de A12 en de A27 te beperken zonder dat er stikstof vrijkomt, ligt binnen handbereik.