De uitgebreide versie van dit artikel is te lezen in vakblad Groen. Word abbonnee.
Zo is er een verband tussen eenzaamheid en hitte. Helmer: 'Vanaf 2015 is de zorg gedecentraliseerd. Veel verzorgingstehuizen zijn gesloten en mensen blijven daardoor langer thuis wonen. Voor velen is dit geen probleem, maar voor een grote groep leidt dit tot eenzaamheid. En juist de mensen die eenzaam zijn, zijn het meest kwetsbaar voor hitte omdat niemand hen aanspoort om voldoende te drinken en te koelen.'
Het is algemeen bekend dat hitte vooral voor ouderen problematisch kan zijn. Waar de meeste mensen airco’s kopen en verkoeling zoeken bij water, zitten ouderen vooral binnen. Daarbovenop komt de lage dorstprikkel en het gebruik van plaspillen. Daarom pleit Helmer voor een betere aanpak van hitte. 'De aanpak van hitte is nog een betrekkelijk nieuwe loot aan de klimaatadaptatiestam. Dit in tegenstelling tot het Deltaprogramma, dat voornamelijk is gericht op water en droogte, waar jaarlijks ruim een miljard in omgaat. De aanname is nog teveel dat maatregelen tegen wateroverlast en droogte, met name vergroening, ook helpen tegen hitte.'
Sluipmoordenaar
Volgens Helmer gaat het tegen onze intuïtie in, omdat we nou eenmaal van zonnig weer houden, om de nadelen in te zien van warm weer. Ze noemt hitte een sluipmoordenaar. 'Daar werden we in 2003 mee geconfronteerd. Tijdens deze hittegolf, die ons land ook trof, stierven in Frankrijk ongeveer vijftienduizend mensen extra. Vooral ouderen werden het slachtoffer. Dat was de reden dat in de jaren daarna in Nederland werd nagedacht over een hitteplan.'
Ondanks dat er tijdens de hitte in 2019 zo’n 400 extra doden zijn gevallen, lijkt zo’n hitteplan effectief. ‘Zet dit aantal af tegen de cijfers uit 2003. Toen vielen er in één zomer vier tot vijf keer zoveel doden. De statistieken laten zien dat er een flinke afname is, terwijl de groep 75-plussers in die periode is toegenomen. Ondanks dat 400 doden nog veel te veel is, is dit goed nieuws.
Helmer legt uit wat er precies gebeurt bij zo’n hitteplan. 'Allereerst laat het RIVM aan de GGD’en in Nederland, het Rode Kruis en anderen die op de “voorwaarschuwingslijst” staan, weten dat het plan binnen enkele dagen waarschijnlijk geactiveerd zal worden. GGD’en informeren vervolgens de zorginstellingen, gemeenten en huisartsen in hun regio. Die zijn dan voorbereid om hun hitteprotocol in werking te stellen. Voor de verpleeghuizen betekent dit bijvoorbeeld dat het personeel extra rondes loopt om de bewoners in de gaten te houden en hen stimuleert om extra te drinken, extra bouillon te nemen, ventilator aan te zetten en de zonwering naar beneden te halen.'
Een goede aanpak is dus geboden, aldus Helmer. Juist met het oog op de enorme woningopgave. 'Meer verstening en verdichting versterken de hitte. In de stad kan het bij een hittegolf 5-8 graden heter zijn dan in de ommelanden.'
