Lees ook: Verrassend brede NOVI: economie ingekaderd door duurzaamheid en leefkwaliteit

Het verstedelijkingsperspectief komt een jaar nadat het Concilium – een uit de kerkelijke wereld geleende term – een gezamenlijke woningbouwaanpak presenteerde. Het verstedelijkingsperspectief is veel breder en koppelt de woonopgave aan een kwaliteitsslag van de stad en andere ambities als verstedelijking, klimaatadaptatie, gezondheid, inclusiviteit en economische ontwikkeling.

Zwolle is een populaire stad, met een gestaag stijgend inwoneraantal en een groeiende economie. Dat is een positieve ontwikkeling, maar hierdoor neemt ook de druk op de stad toe, dreigt de vastgoedmarkt vast te lopen en ligt exclusiviteit op de loer.

‘De gemeente is nu dus bezig met een omgevingsvisie om te bepalen hoe deze trends en in de NOVI en de POVI (provinciale omgevingsvisie, red.) geformuleerde ambities ruimtelijk in te bouwen,’ zegt Sjors de Vries, directeur Ruimtevolk en als strategisch adviseur betrokken bij het opstellen het perspectief. ‘Maar,’ vervolgt hij, ‘het is een complexe opgave, zowel inhoudelijk als politiek. Het blijkt lastig om van een brede visie naar concreet beleid te komen. Het Zwols Concilium wil de stad een handje helpen en de dialoog over de toekomst van de stad voeden en prikkelen met een verstedelijkingsperspectief.'

'We moeten voorkomen dat visies vooral bestaan uit teksten, en weinig concreet worden'

De brede coalitie van ontwikkelaars, bouwers, makelaars en overheden schreef een position paper, waarin ze de stad uitdaagde na te denken over een schaalsprong naar 160.000 tot 180.000 inwoners. De bureaus Ruimtevolk en Studio for New Realities begeleidden het proces en ontwikkelden het perspectief. Afgelopen dinsdag presenteerden de partijen bij Panorama on Tour samen het resultaat: een stadsbreed verstedelijkingsperspectief, waarin woningbouw, klimaatadaptatie, economische ontwikkeling, gezondheid en inclusiviteit integraal worden benaderd.

Namens het Zwols Concilium begeleidde strategisch ontwikkelaar Mark Broekhuijsen van Nijhuis Bouw het proces. ‘Met het perspectief leggen de we ruimtelijke relaties tussen al die maatschappelijke opgaven en woningbouw bloot. Daarbij stellen we onszelf als basisvraag: wat voor stad wil Zwolle zijn?’ Ben Koopman, onafhankelijk voorzitter van de Taskforce vanuit het Zwols Concilium: ‘We werken vanuit kwaliteit, niet vanuit kwantiteit. Het perspectief moet tot een mooiere en fijnere stad leiden.’

5+1

Wat het verstedelijkingsperspectief onderscheidt van een visiedocument als de NOVI, is dat het naast  de opsomming van integrale ambities tevens een integrale ruimtelijke strategie voorstelt. Met een kaart van Zwolle worden keuzes over de uitdagingen en bijbehorende ruimtelijke implicaties inzichtelijk gemaakt. ‘We moeten voorkomen dat visies vooral bestaan uit teksten, en weinig concreet worden', zegt Berenda de Paus, strategisch adviseur bij corporatie deltaWonen en schrijver van het position paper. 'We wilden daarom ook onze ambities vertalen in een concreet en integraal ruimtelijk verhaal en beeld, om daarmee het gesprek met de stad en gemeente nog meer inhoud te geven.'

Het perspectief behandelt zes verschillende insteken, die voortkomen uit onderzoek en werkateliers met ontwerpers, gemeente, markt en de corporaties. ‘We hebben gekeken naar de problemen en de potenties in de stad en deze ruimtelijk uitgewerkt in zes verschillende “aanjagers”,’ zegt Jeroen Zuidgeest, adviseur bij Studio for New Realities.

Een van de strategische aanjagers is microverstedelijking. De Vries: ‘We pleiten ervoor om op de veel plekken in de stad op een heel klein schaalniveau te ontwikkelen. Dus niet tien ontwikkelgebieden met 50 woningen, maar 50 ontwikkelgebieden met tien woningen. Met die benadering sluit je aan op de Zwolse maat en traditie en kan je heel secuur bepalen welke uitdagingen ergens spelen en hoe je gaat verdichten. Bovendien kan je met deze kleinschalige aanpak goed in contact blijven met het middenveld, welke juist zo krachtig is in Zwolle. Daarnaast willen we met een slim en intgraal programma van microverstedelijking ontmoeting, zorg, voorzieningen en leefbaarheid in de vaak monotone woonwijken verder verrijken, zodat ze vitaal en veerkrachtig blijven.’ 

Een ander voorbeeld is 'Landgoed Zwolle.' ‘Met deze aanjager waarborgen we de groene kracht van Zwolle,’ zegt Zuidgeest. ‘We laten bijvoorbeeld zien hoe je de stadsranden dynamisch over laat lopen in omliggend groen gebied of hoe je met hoge dichtheden toch groen kan waarborgen. Niet langer is de stad een plek voor wonen en het buitengebied een plek voor produceren en recreëren. Het is verworden tot een vervlochten systeem. De stad is niet verder traditioneel uitgebreid, maar aangevuld met bijzondere woon-, productie- en energielandschappen. We gaan in het verstedelijkingsperspectief dus echt voor symbiose tussen groen en rood.’

Ook liggen er kansen om de barrierewerking van de infrastructuur te slechten. 'Infrastructuur in de stad kan een stevig obstakel zijn voor stedelijke interactie en het vormgeven aan stedelijkheid en leefbare wijken en dus voor een duurzame stedelijke ontwikkeling. Er liggen in Zwolle veel kansen om de verbindingswegen tussen wijk en stad te transformeren, van brede autowegen naar bruisende stadsstraten: een kapstok voor nieuwe multifunctionele programma’s en vliegwiel voor gezonde verstedelijking. Daarnaast geven ze naast de auto vooral ruimte aan andere vervoersmodaliteiten,' zegt De Vries.

Het stationsgebied van Zwolle kan volgens Zuidgeest tot slot verder worden geintensiveerd. ‘Juist dáár mag de schaalsprong zichtbaar worden en mag het allemaal wat grootstedelijker voelen. Daarbij stellen we voor om de grenzen van het gebied wat op te rekken, zodat de overgang naar de omliggende stad dynamischer wordt.’

Inspiratiestuk

Broekhuijsen, Zuidhof en De Paus benadrukken dat het verstedelijkingsperspectief géén beleid of afgeronde visie is. ‘We zien dit als een startschot, een aanjager. We hopen dat ons werk tot discussie leidt, zowel in de gemeente als onder bewoners. Met het perspectief kunnen overheid, markt en burger nadenken over wat voor stad zij in de toekomst willen maken,' zegt De Vries. Koopmans vult aan: ‘We willen druk zetten voor een rijkere en betere stad. De exacte uitwerking moet vanuit het middenveld komen, want een top-down blauwdrukbenadering werkt niet meer.’ De Vries en Zuidgeest: ‘Partijen in Zwolle begrijpen dat de uitdagende opgaven van de 21e eeuw verhalend benaderd moeten worden, niet technocratisch. Neem de stad mee in verbeeldingskracht.'

Ook interressant: De oplossing voor de bouwimpasse komt uit Zwolle