In Bleijerheide (Kerkrade-Oost) stonden tot kortgeleden vier hoogbouwflats uit de jaren ’60, een periode met hoge woningnood. De hoogbouwflats in Bleijerheide voldoen echter niet meer aan de wensen en eisen van deze tijd. Bovendien liggen ze in een krimpgebied. Het was voor woningcorporatie HEEMwonen en de gemeente Kerkrade aanleiding voor een grootschalige herstructurering. In 2012 is één van de vier flats gesloopt, twee zullen nog volgen. Het gebied wordt met nieuwe circulaire flats en grondgebonden woningen ingericht, gebouwd van oude flatmaterialen.

Op donderdag 9 mei worden twee volledige appartementen, die per stuk zo’n 100 duizend kilo wegen, uit de flat aan de Jonkerbergstraat gehesen. De klus wordt uitgevoerd met behulp van een grote kraan. De uitgehesen appartementen vormen de basis voor drie circulaire testwoningen. Het doel van deze woningen is achterhalen of er woningen kunnen worden gebouwd van ten minste 90 procent uit het projectgebied afkomstige hergebruikte materialen. Op deze manier moeten in het gebied ongeveer vijftien grondgebonden sociale huurwoningen, twintig vrije sectorwoningen en één (gedeeltelijk) nieuwe flat met 113 woningen worden gebouwd

Expert circulaire economie Bas van de Griendt, oprichter en eigenaar van Stratego Advies en programmamanager voor #NRPcirculair voor de renovatie en transformatie van de bestaande bouw, is laaiend enthousiast over het project. Hij vertelt wat de rest van Nederland van het project kan leren.

1. Krimp is een aanjager van de circulaire economie

Kerkrade ligt in de krimpregio Oostelijke Mijnstreek, nu bestuurlijk verenigd onder de noemer Stadsregio Parkstad Limburg. De prognose is dat het aantal inwoners van Parkstad in de komende 30 jaar met bijna 30 procent zal afnemen. ‘Dat maakt dat schrappen in het woningbestand nodig is. Dit was dan ook de direct aanleiding voor Superlocal,’ zegt Van de Griendt. Met het project wordt daar volgens de expert circulaire economie slim op ingespeeld. ‘Schrappen van woningen wordt veelal gedaan door simpelweg te slopen, maar in Kerkrade besefte men zich dat dit heel radicaal en onomkeerbaar is en dat er dan veel waardevolle materialen en sociale structuren verloren gaan.' 

2. Er is veel aandacht voor sociale waarde

‘Bij de circulaire economie ligt vaak de nadruk op techniek,’ zegt Van de Griendt. ‘Superlocal gaat een stapje verder. Bij het project is veel aandacht voor de sociale waarde van het gebied.’ Deze aandacht uit zich in het actief betrekken van de huidige bewoners van de flats. ‘Bewoners en omwonenden kunnen via een bewonerspanel meedenken over de toekomst van hun buurt,’ zegt Van de Griendt. ‘Daarnaast is een ‘burenboek’ opgesteld, waarin verhalen van bewoners zijn opgetekend en de sociale waarde van het gebied wordt weergegeven.’ In dit boek, getiteld ‘Jidderinne vólt ziech doa heem,’ vertellen huidige en voormalige bewoners over het leven in en om de flat in Bleijerheide. De bewoners blikken terug op het verleden, vertellen over het heden en denken na over de toekomst van het gebied. Ook de bouw van de nieuwe woningen getuigt volgens Van de Griendt van een nadruk op sociale waarde. ‘Bij de bouw worden jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt actief betrokken.’

De plannen voor de drie proefwonignen. Bron: Superlocal

3. Ook technisch gezien is het project indrukwekkend

Superlocal onderscheidt zich niet alleen door de sociale aanpak. Ook op technisch vlak is het project indrukwekkend. Van de Griendt: ‘Bij veel circulaire eyecatchers, zoals Circl of The Green House, wordt toch nog vooral gewerkt vanuit het ontwerp, waarna van heinde en verre circulaire materialen worden aangeleverd. Bij Superlocal gaat het andersom. De constructeur heeft in de flats aangegeven welke materialen nog bruikbaar zijn en vervolgens moet de architect met deze materialen een goed ontwerp maken. Vergelijk het met bouwen met Lego: je hebt een doos met blokjes en dan is het aan jou om daar wat moois van te maken.’

Volgens HEEMwonen  kan met het op deze manier bouwen van 110 appartementen een besparing van een miljoen kilo COâ‚‚-uitstoot worden bereikt, vergeleken met het bouwen van een nieuwe flat. Volgens de  woningcorporatie moet een grote windmolen 104 dagen draaien of moeten 50 duizen bomen een jaar groeien om een dergelijke uitstootreductie te realiseren.

4. Het project is goed opschaalbaar

Volgens Van de Griendt is het aannemelijk dat de aanpak uit Kerkrade zich goed leent voor andere slooprijpe galerijflats elders in het land, maar de echte opschaalbaarheid vinden we volgens hem in de sociale aanpak. ‘Met een innovatief project als Superlocal moeten we verder kijken dan puur de businesscase, want daarmee doe je het geen recht,’ zegt Van de Griendt. ‘Het project getuigt van een sterke lokaal en sociaal ingebedde mindset. Het kan andere projecten inspireren tot niet alleen een technische, maar vooral ook een sociale en inclusieve aanpak. Het project laat zien dat het behalve materieel ook om immaterieel waardenbehoud gaat.’

Bovendien draagt het project bij aan kennisontwikkeling omtrent circulair bouwen. Het is namelijk open-source, wat betekent dat opgedane ervaringen vrij beschikbaar zijn. Van de Griendt: ‘Iedereen is zoekende als het om circulair gaat, we moeten nog veel uitvinden. Van meet af aan is bij Superlocal daarom breed ingezet op kennisdeling. Dat voorkomt dat iedereen het wiel opnieuw moet uitvinden. Dikke complimenten daarom aan HEEMwonen en in het bijzonder aan projectleider Martijn Segers.’

Meer lezen over ontwikkelingen in Parkstad Limburg? Lees dan 'Slimme financieringsconstructie uit Landgraaf haalt kosten energietransitie weg bij burger' en 'Vraaggestuurd warmtenet kan 3 miljoen woningen verwarmen'