Heerlen is dé muralstad van Nederland. Murals zijn muurschilderingen die, anders dan graffiti, met goedkeuring van de gemeente geplaatst worden. Heerlen profileert zich steeds meer als ‘urban culture’. ‘Op plekken rauw, experimenteel, eigentijds, innovatief, jong en creatief van geest’, schrijf de gemeente in het bidboek ‘Urban Heerlen’. Deze urbane beleving is vooral tastbaar in de binnenstad van Heerlen.’ De flat Aurora ligt in het hart van deze rauwe stedelijkheid.
1. Betrek bewoners zo vroeg mogelijk: laat ze meedenken over de inhoud én vormgeving
2. Houd het ook professioneel: ‘als je over kleur gaat discussiëren krijg je grijs’
3. Laat bewoners en kunstenaars samen de kwast oppakken: bevorder onderling contact en benut de creativiteit de bewoners.
4. Heb oog voor de sociale context: wat is het verhaal van de bewoners?
5. Heb oog voor fysieke context: een historische binnenstad vraagt om een andere stijl en aanpak dan een moderne stad.
Kwast als sociaal cement
Het Spaanse kunstenaarscollectief Boa Mistura heeft er een specialiteit van gemaakt om verf in te zetten als sociaal bindmiddel. Stichting Street Art Heerlen benaderde het Spaanse collectief. Dat nam de uitnodiging aan omdat de buurt achter het station letterlijk wel een likje verf kan gebruiken, maar ook vanwege de sociaaleconomische geschiedenis van de hoofdstad van de voormalige Oostelijke Mijnstreek.
Foto: Michelle van Benschop
De mens centraal
Heerlen heeft de afgelopen decennia veel van haar glans verloren. Daar lag niet alleen een fanatieke sloopwoede aan ten grondslag. Ook de sluiting van de mijnen heeft de stad en haar inwoners vanaf eind jaren ‘60 stevig op de proef gesteld. En nog steeds voert Heerlen veel verkeerde lijstjes aan. ‘Door de invoering van de inkomenstoets voor sociale huur, de veranderingen in de zorg en de komst van vele statushouders in het gebied zijn er steeds meer mensen met een kleine portemonnee in Aurora en de omgeving komen wonen’, zegt Wim Hazeu van woningcorporatie Wonen Limburg. ‘Dit geeft de noodzaak aan om ook als woningcorporatie meer in te zetten op de zachte kant van de vastgoedmarkt: de menselijke kant. Onze visie zet de mens centraal, met vastgoed als middel’, aldus Hazeu
Acupunctuur voor de stad
De kunstenaars uit Spanje beschouwen straatkunst als ‘acupunctuur van de stad’. En wat prikken van de naald kan Heerlen wel gebruiken. In november zijn bewoners op informatieavonden ingelicht over de plannen van de Stichting Street Art en de corporatie Wonen Limburg. In januari volgde een tweedaagse workshop, waarin 25 bewoners mét de Spaanse kunstenaars en andere belanghebbenden zoals de gemeente op zoek gingen naar hun ‘DNA’ en de identiteit van het Aurora-complex. Op 30 maart kregen de bewoners de keuze voorgelegd voor twee concept-ontwerpen die de kunstenaars hebben gemaakt op basis van hun input. Hier kwamen rond de zestig bewoners op af. Het eerste ontwerp bevat in heldere roodblauwe kleuren de tekst ‘in het hart van elke winter leeft een trillende lente’, de tweede optie luidt ‘Ochtendschemer bereiken’.
Hoe het proces verder invulling krijgt, laat zich volgens Hazeu en Volmar Delheij van Stichting Streetart grotendeels bepalen door de input van het collectief zelf, dat in 2020 samen met bewoners de verfkwast oppakt. Om de uitvoering heen organiseren de woningcorporatie en Stichting Street-Art verschillende sociale activiteiten om zoveel mogelijk bewoners te enthousiasmeren.
Foto: Michelle van Benschop
Vrijheid versus professionaliteit
Delhij benadrukt dat het uiteindelijke product een kunstwerk moet worden dat een deel van de geschiedenis van Heerlen visualiseert. Het is volgens hem belangrijk de topkwaliteit en professionaliteit van Boa Mistura te volgen. Daarvoor zijn zij ingehuurd. Het is dan ook niet de bedoeling dat de lokale artiesten en bewoners uitgebreid in discussie gaan over de vormgeving van het werk. ‘Als je over kleur gaat discussiëren krijg je grijs’, aldus Delheij. ‘Daarbij waarderen we alle hulp en handjes van lokale kustenaars als zij in Aurora willen helpen schilderen in 2020.’
Trots
Uit de cultuurmonitor van de gemeente Heerlen blijkt dat 77 procent van de bewoners van Heerlen Heerlense bewoners positief is over straatkunst in de stad. ‘Er zijn ongetwijfeld mensen die niet geïnteresseerd zijn, zoals altijd bij verandering. Maar wanneer iedereen ziet hoe mooi het zal worden geloof ik dat elke bewoner enthousiast wordt. door dit project ben ik straks weer trots op mijn woonomgeving’ zegt Hessel Fürst, bewoner van Aurora. ‘Ik denk dat er een vertekend negatief beeld van Aurora bestaat. Dit project zet onweer in een positief daglicht’.
Straatkunst is volgens de betrokkenen een typisch Heerlens fenomeen. Delheij twijfelt dan ook aan de vraag of straatkunst in andere steden als medicijn werkt. ‘Straatkunst moet geen trucje worden, dan gaat de waarde verloren.' Volgens Hazeu moet het sociale middel wat je inzet, in dit geval straatkunst, altijd bij passen binnen de lokale setting. 'Straatkunst is niet in alle situaties het juiste middel om mensen samen te brengen. Maar dat geldt wel in Heerlen.'
