Wind draagt bij aan de veiligheid en gezondheid van inwoners van een stad. Niet alleen omdat een verkoelend briesje prettig is op een hete dag en stormvlagen vervelend zijn tijdens een regenbui, maar ook omdat wind van invloed is op bijvoorbeeld de verspreiding van vervuiling en fijnstof. Reden genoeg voor de onderzoekers van de leerstoelgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit van de Wageningen Universiteit om te kijken wat de invloed is van stedelijke bebouwing op de wind.

De verwachting van de onderzoekers was dat de wind door alle obstakels in de stad aan kracht inboet. Maar de uitkomsten van het onderzoek laten juist het tegenovergestelde zien: het ‘windeiland-effect’. Dit effect houdt in dat het harder waait in de stad dan daar buiten.

Het effect is het sterkst aanwezig op een zomerdag, bij maximaal windkracht twee. Het windeiland-effect kan onder die omstandigheden oplopen tot ongeveer twee kilometer per uur, stelt onderzoeker Arjan Droste. Het lijkt een klein effect, maar het kan het verschil maken tussen een onrendabele windturbine en een rendabele windturbine. Droste: ‘Als de windsnelheid ook op vrij windstille daken het minimum van zo’n turbine haalt dankzij het windeiland, kan dat een mooie toevoeging zijn voor de stad van de toekomst.’

Windeiland als tegenhanger van hitte-eiland

Het stedelijk windeiland-effect is vooral aanwezig bij omstandigheden die we vaak tegenkomen bij hittegolven. ‘Het windeiland zou hittestress tegen kunnen gaan. Het extra briesje kan de stad net aangenaam genoeg maken om buiten te zijn,’ zegt Droste. De onderzoeker nuanceert deze uitspraak echter direct. ‘Het effect van het windeiland op de hittestress is slechts klein: vergroening van de stad zal bijvoorbeeld een meer resultaat geven.’

Dit geldt ook voor luchtvervuiling, stelt Droste. ‘Met de wind uit het windeiland kan luchtvervuiling zoals fijnstof sneller wegwaaien. Ook hier geld dat andere oplossingen zoals het verminderen van verkeersintensiteit een groter effect zullen hebben.’ Het is nog maar de vraag of het windeiland bij gaat dragen aan de openbare ruimte aangezien we onze steden steeds dichter ontwerpen. ‘De wind moet wel beneden op de straat terecht komen. Met nauwe straten en hoge gebouwen is er weliswaar meer wind, maar alleen op dakniveau.’

Ontwerpen op wind

‘De stad staat vol bebouwing. Dat heeft een sterke invloed op het windgedrag: de wind die we meten op een weerstation buiten de stad is niet te vertalen naar de wind in de stad. De wind in de stad is veel grilliger: deze kan verschillen van straat tot straat vanwege de gebouwen en andere blokkades’, zegt Droste.

De vervolgvraag is dan hoe ontwerpers om moeten gaan met de nieuwe kennis. Een aparte tak van ontwerpen die zich bezighoudt met de windstromen in de stad vindt Droste niet nodig. ‘Het effect van het windeiland is klein en we zijn nog druk bezig om te onderzoeken waar het nou echt vandaan komt.’

Voor losse gebouwen wordt nu al berekend hoe de wind zich gaat gedragen, maar dit is voornamelijk om de integriteit van de constructie te testen. ‘De stad evolueert constant. Om voor een hele stad de exacte windstromen uit te rekenen is enorm veel werk en vergt heel veel rekenkracht. Wel wordt er al op kleinere schaal ontworpen met wind en andere klimaatverschijnselen binnen de landschapsarchitectuur.’ 

Voor meer informatie over het windeiland-effect, klik hier