Miljard winst op grondexploitatie kan direct naar zorgtaken

Volgens voorlopige cijfers hebben gemeenten in het laatste kwartaal van 2018 een positief resultaat van één en een kwart miljard euro gerealiseerd op grondexploitaties, laat hoogleraar Willem Korthals Altes van de TU Delft per mail weten. Veruit het grootste deel van dit bedrag, een miljard, bestaat uit exploitaties voor woningbouw.

Vooralsnog wordt dit extra saldo echter niet benut voor het (binnenstedelijk) bouwen van nieuwe woningen. De reden? Ondanks de sterke grondpositie hebben gemeenten het financiëel zwaar, vooral door extra taken op sociaal terrein. Korthals Altes per mail: ‘Gemeenten pakken geen nieuwe projecten op. Investeringen in grond en bouw- en woonrijp maken blijven achter. Dat betekent dat vrijkomende gelden uit grondexploitatie niet worden geïnvesteerd in nieuwe woningbouwprojecten en bijvoorbeeld gebruikt worden om een voorziening te nemen op een naar verwachting verliesgevend project, maar dat deze elders worden aangewend omdat bijvoorbeeld de tekorten op jeugdzorg een hogere prioriteit hebben.’

Volgens Korthals Altes kúnnen gemeenten de grondwinsten ook niet altijd aanwenden voor woningbouw. ‘Als met gebruik van algemene middelen in de crisis tekorten in de grondexploitatie zijn afgedekt en het tekort nu meevalt of is verdwenen,  is het niet vanzelfsprekend dat deze gelden beschikbaar blijven voor nieuwe grondexploitaties. Als die terugvloeien naar de algemene middelen worden ze mogelijk aangewend voor het doel waar nu een urgente financiële crisis is. Als je een riskant of mogelijk verliesgevend project wil oppakken, dan moet je de vanuit bestaande exploitaties vrijkomende gelden kunnen aanwenden voor woningbouw. Als dat niet de hoogste prioriteit heeft, gebeurt dat niet.

Gemeenten in zwaar weer

De lasten van sociale taken drukken zo zwaar op gemeenten, dat een groot aantal van hen steeds meer moeite heeft om financieel rond te komen. Dat meldt het AD vandaag, op basis van onderzoek door onderzoeksbureau BDO. Het bieden van maatschappelijke ondersteuning, jeugdhulp en ondersteuning van mensen die moeilijk aan een baan kunnen komen is volgens de onderzoekers ‘zowel operationeel als financieel een monsterklus.’ Veel gemeenten zijn ontevreden over de hoogte van het budget dat ze voor de sociale steun van het Rijk hebben gekregen. Ook de verdelingssystematiek krijgt veel kritiek, zegt BDO tegen de krant.

Hoewel de verschillen tussen gemeenten groot zijn, wordt mede door de druk van sociale steun verwacht dat dat meer gemeenten mogelijk preventief onder toezicht komen te staan. In dat geval moeten zij verantwoording af leggen voor hun uitgaven.