Tijdens het Atelier Circulaire Werklocaties 2050 werken drie multidisciplinaire teams met professionals uit de wereld van ruimtelijk ontwerp, circulariteit en digitalisering aan antwoorden op de vraag: hoe ziet de circulaire werklocatie er in 2050 uit en hoe maken we dit mogelijk? Dit in opdracht van provincie Noord-Holland, SADC en Stichting Kennisontwikkeling Bedrijventerreinen Nederland (SKBN). Verslagen van eerdere atelierdgen leest u hier en hier.
Atlaspark, Circular Powerhouse
‘Circular Powerhouse’ was het motto van team Future Forward. Het team had vier eerdere scenario’s uitgewerkt tot een samenhangende, wervende visie voor Atlaspark, een bestaand, logistiek bedrijventerrein in het Amsterdamse Havengebied. Sleutelwoorden: upcyclen van retourstromen vanuit de stad en industrie, evolutie van repetitief naar creatief en gezond werk en nieuwe samenwerkings- en verdienmodellen. De ligging in het Havengebied, biedt volgens het team fantastische aanknopingspunten om Atlaspark te laten uitgroeien tot een grondstoffenhub en centrum van schone, circulaire productie en kennisontwikkeling voor aangrenzende industrie- en stedelijke gebieden. Een centrale strook binnen het bedrijventerrein wordt gereserveerd voor de ontwikkeling van een kennis- en innovatielab. Dit verbonden met het aangrenzende, bestaande golfterrein en Ruigoord. Ruigoord, nu een wat shabby kunstenaarsdorp, is ‘een cadeau’ dat kan uitgroeien tot een creatieve hotspot. Circulair en creatief werken betekent volgens Future Forward ook de ontwikkeling van andere manieren van samenwerking. Denk aan een coöperatieve vereniging van bedrijven in en om Atlaspark die rest- en retourstromen uitwisselen en waarde creëren. Het instrument van een bedrijveninvesteringszone kan een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en financiering van zo’n coöperatief groeimodel. Uitsmijter: ‘SADC zou zich van gebiedsontwikkelaar moeten omvormen tot een SAIC, een regionale investeringsmaatschappij voor circulaire gebieden en ontwikkelingen’.
Sloterdijken, Machinekamer
Met een groot aantal industriële, logistieke en nutbedrijven vormt het Sloterdijkgebied de ‘Machinekamer’ van de Metropoolregio Amsterdam. Het gebied zou zich volgens het team verder moeten ontwikkelen als ‘circulaire draaischijf’ in de regio voor materialen, water, energie en andere in- en uitgaande stromen. Binnen de Sloterdijken zijn er verschillende deelgebieden met ieder een eigen profiel en kansen. Met het verdwijnen van fossiele brandstoffen en het toenemende belang van de retourlogistiek krijgt de Haven in de toekomst het karakter van een grondstoffenhub. Het aangrenzende noordelijke Sloterdijkengebied kan zich ontwikkelen tot een geautomatiseerde circulaire productiekamer met een ‘open motorkap’, een metafoor voor schone, productieprocessen die transparant zijn, geen overlast meer bezorgen en niet langer verstopt hoeven te worden. Transparantie heeft ook te maken met de toenemende inzet van datascience, waardoor men in de toekomst precies weet wat de stad in- en uitgaat en daarop kan anticiperen. Door het schone karakter van circulaire productieprocessen is er in dat gebied ook beperkt ruimte voor wonen. Andere deelgebieden lenen zich daar overigens meer voor, zoals in het zuidelijke, meer fijnmazige gebied waar circulariteit meer te maken heeft met stromen binnen het gebied zelf en wonen en werken veel meer wordt gemengd, ‘Living on the edge’. Inspelen op veranderingen en onzekerheid betekent ook een ander soort infrastructuur waarmee flexibel kan worden ingespeeld op nieuwe vormen van mobiliteit, zoals zelfrijdende voertuigen: dus meer asfalt, beter koppelen van spoor en weg en glasvezelverbindingen langs weg en spoor.
Hoofddorp: elektrisch vliegen
Kennis, mensen, geld en spullen vormde de ingrediënten van het team Hoofddorp dat een verdere verdieping had gegeven aan vier scenario’s voor een uitgestrekt gebied rond Beukenhorst en omgeving. Dit langs de lijnen internationaal-regionaal en techniek-mensen. In het scenario ‘Corporate landscape’ staan er vooral veel grote, productie- en logistieke hallen waar ruimte is voor circulaire processen en internationale retourlogistiek van en naar Schiphol. Gekoppeld aan de toekomstige Co2-leiding van Rotterdam naar IJmuiden, kan Co2 als grondstof worden gebruikt voor onder meer biokerosine voor Schiphol. Dit alles met dubbel grondgebruik, ruimte voor wonen en een aantrekkelijke landschappelijke inpassing met groene daken. In het scenario ‘Regional Hub’ vormt is Schiphol minder belangrijk en biedt de locatie vooral ruimte voor kleinschalige MKB- en familiebedrijven voor hergebruik en reparatie van retourstromen uit de regio. Terwijl het scenario ‘Oosterwold on steriods’ nog een stap verder gaat in de vorm van communicaties van pioniers die zoveel zelf produceren en voedsel verbouwen en daarmee inhoud geven aan circulariteit in het leven van alledag. In het laatste scenario ‘Progress Polder’ verandert de Haarlemmermeer in een internationaal georiënteerd grootschalig kennislandschap voor biobased agroproductie, testvelden en laboratoria in een landschappelijke setting. Schiphol houdt een belangrijke functie als luchthaven. Een interessante vondst was het idee om een start- en landingsbaan vrij te maken voor elektrische vliegtuigen voor Europese vluchten. Door het ontbreken van geluidsoverlast wordt in de Haarlemmermeer zelf en steden in de omgeving ruimte vrijgespeeld voor nieuwe woningbouw.
Commentaar
Jeanet van Antwerpen, directeur van SADC, was enthousiast over de presentaties: ‘Geen truttige verhalen maar aandacht voor toegankelijkheid van werklocaties, de menselijke kant van werken en nieuwe vormen van mobiliteit’. Zij benadrukte dat de tijd van masterplannen voorbij is en de presentaties een breed palet aan ingrediënten bevatte waarmee flexibel op een onzekere toekomst kan worden ingespeeld: ’Wij moeten met dit soort kennis excelleren ten opzichte van de concurrentie uit Azië’. Volgens mentor Maurits de Hoog moeten we veel meer werken met multidisciplinaire teams bij gebiedsontwikkelingen. Een voorstel voor en grondstoffen- en materialendepot in de Sloterdijken kan meteen worden opgepakt, de ruimte is er. We moeten op korte termijn getalsmatig doorrekenen wat urban mining voor de regio kan betekenen.’
De resultaten van de Challenge Circulaire Werklocaties worden gepresenteerd op donderdag 11 april op een symposium in Pakhuis de Zwijger. Dit is gratis toegankelijk. U kunt zich hier aanmelden.
