Dat concludeert Björn Hoops, onderzoeker bij de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen, in het rapport ‘Landjepik in Nederland’. Hoops onderzocht in vijf Nederlandse gemeenten het illegaal gebruik van gemeentegrond.

‘Illegaal gebruik houdt in dat een burger gemeentegrond gebruikt zonder eigenaar te zijn en zonder met de gemeente afspraken hierover te hebben,’ vertelt Hoops. In vier van de vijf gemeenten heeft hij kunnen vaststellen hoe vaak dit voorkomt. Tussen 8% en 80% van de huishoudens waren daar betrokken bij ‘landjepik’.

Honderdduizenden huishoudens

Geëxtrapoleerd naar landelijk niveau, zou dat duiden op honderdduizenden huishoudens die illegaal gebruik maken van publieke grond. ‘Gemeenten voldoen op grote schaal niet aan hun verplichting om hun eigendom te beschermen’, stelt Hoops.

In bijna alle gevallen gebruiken mensen de gemeentegrond om de tuin, de oprit of de woning uit te breiden. Niet alleen gemeentegroen, maar ook stoepen, woonerven, fietspaden en openbare wegen worden op grote schaal getrokken bij particuliere tuinen. Gemiddeld betreft het 20 tot 45 vierkante meter per geval, maar soms meer dan 400 vierkante meter.

Met lege handen

Binnen de Nederlandse wet is het mogelijk dat een gebruiker van andermans en dus ook gemeentegrond daar eigenaar van wordt. Zelfs als die gebruiker de grond met opzet inpikt, kan deze toch na 20 jaar eigenaar worden. De gemeente staat dan met lege handen: eerst wordt de grond aan zijn publieke functie onttrokken en daarna verliest de gemeente ook nog de eigendom.

Een groot aantal gemeenten is daarom begonnen om het gebruik van hun grond te inventariseren. De inventarisatie en de benadering van de illegale grondgebruikers is een kostbare zaak, tussen € 500 en € 850 per dossier.

Emoties

Omdat de grond deel uitmaakt van de privésfeer van de burgers, lopen de emoties vaak hoog op en zijn geschillen tussen gemeente en burger waarschijnlijk. Hoops: ‘Wat bovendien voor problemen zorgt, en in de toekomst voor veel meer problemen kan gaan zorgen, is het feit dat met name bermen en stoepen van groot belang zijn voor de verkeersveiligheid en het onderhoud van kabels en nutsleidingen.’

Verder kan het verlies van publieke grond de uitvoering van belangrijke woningbouwprojecten vertragen of onnodig duur maken. Hoops: ‘Denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van een netwerk voor warmtepompen of voor laadpalen voor elektrische auto’s bij een parkeerplaats.’

Een wijziging van de wetgeving over verjaringsverkrijging is het overwegen waard om het verlies van overheidsgrond en conflicten te voorkomen, vindt Hoops. ‘Er zijn meerdere opties om te verzekeren dat de gemeente toegang houdt tot de gronden met een publieke functie. De wetgever zou bijvoorbeeld de verjaringsverkrijging van dergelijke gronden kunnen uitsluiten, net als in België, Frankrijk en Italië.’