Het ging lange tijd niet goed met Mechelen. De Vlaamse stad scoorde steevast ver ondermaats op trots, welzijn en vertrouwen in politici. Wie nu door de stad loopt, merkt daar echter weinig van. Mechelen voert de Belgische ranglijsten aan en het vertrouwen in het stadsbestuur is het hoogste van heel het land. In het nu overwegend rechtse Vlaanderen, waar partijen als de nationalistische Nieuw-Vlaamse Alliantie en Vlaams Belang veel macht genieten, laat de al tweemaal herkozen Somers een succesvol tegengeluid van inclusiviteit klinken. In 2014 werd Somers erkend voor zijn verdiensten: hij werd door de City Mayors Foundation te Londen verkozen tot 's werelds beste burgemeester.
Zero tolerance
Somers burgemeesterschap verliep niet altijd even makkelijk. In het begin van zijn eerste ambtsperiode, inmiddels 17 jaar geleden, werd hij verweten een ‘verdoken racist’ te zijn (verdoken is Vlaams voor verborgen, red.). Om overlast en criminaliteit tegen te gaan, breidde de burgemeester het politiecorps uit, kwamen overal camera’s en kwam er een zero-tolerance-beleid. Somers ging met de bezem door de stad, maar dat was volgens hem pure noodzaak.
De aanpak oogst succes. Ondanks de relatief grote populatie moslims, sloot geen enkele van hen zich aan bij IS. Somers is er trots op. ‘Uit omliggende gemeenten vertrokken wel veel Syriëstrijders. Ik ben er van overtuigd dat het ook komt doordat wij erin slagen om een stad te zijn voor alle Mechelaars.’
Onder Somers groeide het aantal inwoners van Mechelen de afgelopen tien jaar met 8,5%, naar bijna 87 duizend. Financieel gaat het deze bewoners voor de wind. Somers tegen Trouw: ‘Het gemiddelde inkomen stijgt hier sneller dan elders in Vlaanderen.’
Atypische liberaal
Wat kenmerkt Somers? Diversiteit omarmen en mensen verbinden. De burgemeester is van de liberale partij Open VLD, maar voert een voor liberalen atypisch beleid op de multiculturele samenleving. Hij profileert zich als een bruggenbouwer die ‘superdiversiteit omarmt.’ Tegen dagblad Trouw zegt Somers dat hij niet echt een keuze had: ‘Het is de realiteit. 32 procent van de Mechelaars heeft een migratieachtergrond, ruim één op de vijf is moslim.’ Somers wil verbinden, hoop creëren en het wij-zij-denken tegengaan, zegt hij tegen Trouw. Aan populisme heeft hij geen boodschap. Vrijheid moet je niet reduceren tot de normen van een eigen identiteit, vindt hij.
'Vrijheid betekent verandering. De twintigste eeuw heeft zich gekenmerkt door groepen die opstonden om op basis van onze fundamentele waarden hun vrijheid op te eisen: vrouwen, holebi's, gehandicapten, senioren. En altijd was de reactie hetzelfde: angst. Toen vrouwen stemrecht kregen zei men: ze pakken onze invloed af. Nu eisen immigranten hun plek op. Terecht,' zegt hij tegen Trouw.
Buurtbewakers
Somers inclusieve visie uit zich op verschillende wijzen. Hij investeerde flink in renovatie of sloop van verpauperde sociale woningbouw en bouwde aan het sociale cement in achterstandsbuurten. Zo staat in woonwijk Oud Oefenplein, een naoorlogse wijk waar nu vooral migranten wonen, een buurtcentrum waar de spelers van de naastgelegen voetbalclub samen hun huiswerk maken. Wie namelijk een slecht rapport heeft, zit bij de wedstrijd op de bank. Verder huisvest het buurtcentrum een boodschappendienst voor ouderen, een pedicure en een betaalbaar lunchrestaurant. Mensen moeten er echt samenkomen, want diversiteit werkt volgens Somers alleen als mensen elkaar ontmoeten.
Een ander opzienbarend project is het ‘Buddyproject,’ ook in Oud Oefenplein. In ruil voor lage huur treden hoogopgeleide gezinnen op als een soort buurtwerkers. ‘Zij hebben het sociale kapitaal, ze weten hoe je een buurtfeest organiseert, hoe je iets op de politieke agenda zet. Die ouders roepen niet alleen hun eigen kind binnen om huiswerk te maken, maar ook het vriendje of vriendinnetje met wie het speelt en helpen met rekenoefeningen. Dat is begin van opwaartse sociale mobilteit,’ ligt Somers toe in Trouw.
Schuldenlast als investering
Af is de stad nog niet, noch is Somers volledig war van controverse. Vijftien procent van de kinderen leef in armoede en drugsoverlast en vandalisme blijven problematisch. Critici vinden dat Somers beleid te veel geld kost. Onder zijn bewind verdriedubbelden de stadsschulden per capita. Volgens Somers is dat echter geen probleem. Hij ziet het geld als een nodige investering en de stad kan het afbetalen goed opbrengen. Andere critici vrezen dat gentrificatie parten zal gaan spelen, maar volgens Somers is er van verdringing nog geen sprake. In België is 70 procent van de mensen huiseigenaar. Dat geldt ook voor migrantenfamilies, zegt hij.
Binnenkort loopt Somers derde ambtstermijn af. Zelf is hij is tegelijkertijd optimistisch en realistisch over ‘zijn’ stad. ‘Mechelen is geen paradijs, niet alles lukt. Ik ben optimistisch en daar heb ik reden toe. Er worden steeds meer bruggen gebouwd. Maar ik ben niet naïef. Anders hingen hier niet overal camera’s.'
Somers is zelf geboren en getogen in Mechelen, in 1964. In 1994 maakte hij zijn politiek debuut in de gemeenteraad van de stad, namens de liberale VLD (nu Open VLD). In 2001 werd Somers burgemeester van de stad. Tegelijkertijd was hij federaal volksvertenwoordiger, van 1999 tot 2014, en minister-president van Vlaanderen, van 2003 tot 2004. Na zijn funcite federaal volksvertegenwoordiger was Sommers parlementslid.
