Nu de droogteperiode bijna voorbij is, lopen we het risico over te gaan tot de orde van de dag. De boeren worden schadeloosgesteld, sommigen gaan failliet en een aantal dieren die we niet hadden geïnventariseerd zijn uitgestorven. Vol goede moed op naar de volgende droogte waarin ons plan weer zal zijn om wat water heen en weer te pompen. Daar zijn we goed in.
Om een land op gematigde breedte werkelijk droogteresistent te maken, kunnen we gelukkig kiezen uit een serie van maatregelen die niet veel kosten en prettige bijwerkingen kennen. Het is als het laten afkicken van een verslaafde. Wij zijn verslaafd aan pompen. En zoals Máxima al zei, dat is een beetje dom, bij droogte. De meeste maatregelen kunnen we vrij eenvoudig nemen en kosten weinig geld. Wel veranderen ze de inrichting van het land, soms drastisch.
Overzicht van de droogtesituatie in Noordwest-Europa, begin augustus. De rode kleur geeft aan dat de vegetatie geen zonlicht meer absorbeert, oranje geeft een tekort aan bodemvocht aan en geel alleen een tekort aan regen.
Dieper wortelen
De belangrijkste maatregel is het omvormen van de bovenste 30 centimeter wortelende landbouw tot permacultuur. Dat is een wijze van landbouw bedrijven waarin struiken en bomen een belangrijke bijdrage leveren aan de voedselproductie. We zullen dus meer noten en bessen gaan eten in plaats van graan en natuurlijk ook inbinden op de productie van veevoedergewassen. Een paradijs voor elke dieetgoeroe.
De herintroductie van de diepwortelende bomen in het landbouwlandschap herstelt de link met het grondwater, bomen pompen dat gratis op en verdampen een deel, dat daarna weer over het land wordt uitgesproeid tijdens een verkoelende zomerse bui. Daarnaast voorkomt de schaduw van de bomen ook het opwarmen van de grond, die daardoor dichtslaat. Kortom, we hebben misschien wat minder oogst als het regent, maar in ieder geval iets als het lang droog is. Het is niet meer heel veel of niets. Het speelkwartier is voorbij. Met de bijkomstigheid dat we er een veel prettiger landschap door krijgen. Een fantastische uitdaging voor onze minister van land- en dan ook bosbouw.
De tweede maatregel is het herstel van het hoog- en laagveen. Onze voorouders hebben het laagveen in het westen opgestookt in de kachel en het hoogveen laten verdampen nadat het oosten van het land werd gedraineerd. Inmiddels hebben we genoeg kennis om relatief snel het veen te herstellen. Veen houdt zoetwater vast zodat we niet meer hoeven rond te pompen als het een poosje droog is. Daarnaast legt veen heel veel CO2 vast, de Schiphol-lobby kan daarin een fantastische aflaat vinden, en laat het gebied rond de luchthaven nu bij uitstek geschikt zijn voor laagveenvorming.
Toename in de lengte in dagen, van klimatologische hittegolven in West-Europese landen en Italië. Het 5 jaargemiddelde (ook 2015 tot 2018 is verrekend) wordt hier getoond. Er is sprake van meer dan een verdubbeling in 30 jaar.
Minder manische verstening
De derde maatregel is natuurlijk het drastisch herbebossen van het land. Met name de vergeten ecologische hoofdstructuur zou daarvoor geschikt zijn. Een echte verbinding tussen de Brabantse bossen, een verbinding tussen Drenthe, Twente, Salland en de Veluwe. De droom is natuurlijk een verbinding van de Heuvelrug met de Hollandse duinen. Verbindingen van ten minste 5 kilometer breed maken het mogelijk dat de fauna kan migreren en dat we een flinke hoeveelheid CO2 (1 ton per boom) vastleggen met langzaam groeiend, traag brandend bos dat veel voedsel bevat voor de dieren (eikels, beukennootjes). Deze bossen zullen bovendien een paar extra onweersbuien genereren ten tijde van een staand hogedrukgebied. Maar het bos zal vooral de temperatuur van het land laag houden tijdens een hittegolf.
De vierde maatregel is het vergroenen van het verstedelijkt gebied. Eigenlijk mag er geen gevel op het oosten en westen bestaan zonder afdekking met een loofboom. Leilinden, herinnert u zich die nog? Dergelijke richtlijnen kunnen vrij eenvoudig in de WOZ-belasting worden verwerkt, evenals het verbieden van parkeerpleinen zonder bomen en het verplichten van hoog opgaande beplanting (hagen!) langs wegen en industrieterreinen. Ook kunnen we de aanleg van grasdaken stimuleren. Uiteindelijk kan de bebouwde omgeving vrijwel even koel zijn als een bos. Onze huidige versteningsmanie is ronduit belachelijk en op geen enkele wijze goed te praten. We zijn te belazerd om zo nu en dan wat bladeren te vegen, wat te snoeien of om af te remmen voor een bobbel in de weg.
Nu de politiek nog
Deze vier en andere droogtemaatregelen waarin we meewerken met de natuurlijke processen zijn onvindbaar in de plannen van onze politici. Met verbazing heb ik de plannen van de klimaattafels gelezen. Het ging daarin uitsluitend om ingenieursmaatregelen. Slopen, bouwen, genereren, pompen en afvoeren. Op geen enkele wijze wordt de inrichting van het land aangepast aan het veranderende klimaat. Ik sloeg werkelijk steil achterover van de tegenstrijdigheid. Heeft er aan die tafels niemand door dat de inrichting van ons land fout is? Waarom heten ze klimaattafels als je niets doet om het klimaat af te koelen? Het enige voordeel is dat ik dit verhaal bij de volgende droogte weer kan opsturen. Een digitale bezuiniging.
Nederland doet me denken aan villabewoners die een bliksemafleider plaatsen op hun rieten dak. Of aan de plannen van de Portugezen en Grieken die investeren in meer blusvliegtuigen in plaats van het aanplanten van minder brandbare boomsoorten en de herintroductie van wilde dieren om het bos schoon te houden. We zijn fataal losgezongen van onze natuurlijke mogelijkheden. De enigen die straks nog kwaken zijn we zelf.
Alfred de Jager (werkzaam bij het European Drought Observatory) stelt dat de groensector in Nederland een eigen klimaattafel zou kunnen organiseren om groene oplossingen op de politieke agenda te zetten. ‘Nu laat de sector een enorm potentieel wegkapen door de installatie- en bouwsector. Een dergelijke tafel kan getrokken worden door onder meer de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg en de landbouwsector. De doelstelling kan zijn om het natuurlijk potentieel van het Nederlandse territorium te maximaliseren voor hitte-, droogte- en hoge neerslagbestrijding.’ Het plan van het IVN tot aanplant van twaalf mini-bossen in gemeenten, is volgens De Jager een mooi initiatief. ‘Juist in het kader van educatie. Ik denk dat er een ruimtelijk potentieel is voor dit soort initiatieven rond bedrijfsterreinen.’
