De huidige groenstructuur van Düsseldorf bouwt voort op de traditie van parkaanleg die teruggaat tot de achttiende eeuw. Zo zijn de eerste Hofgarten en het park bij Schloss Benrath tussen 1750 en 1770 aangelegd in opdracht van stadhouder Karl-Theodor von der Pfalz. Begin negentiende eeuw volgden nieuwe parken, vijvers en lanen als Ehrenhof, de nieuwe Hofgarten, de Königsallee, het Ständehauspark en de Spee’scher Graben. Deze nieuwe parken werden langs de vroegere stadsmuur aangelegd, waardoor een groen stadslandschap ontstond, dat sinds tweehonderd jaar het gezicht van Düsseldorf vormt.
‘Die oude groenstructuur is nog steeds de ruggengraat van het huidige groen’, zegt Claudia Gölz van NED.WORK en mede-initiatiefnemer van een studiereis naar de stad. ‘Het aantal parken is in de negentiende eeuw doorgegroeid tot een groenstructuur die heel nadrukkelijk aanwezig is. Het omvat lanen, grotere en kleinere parken (‘pocketparks’, red.), vijvers, tuinen en ook begraafplaatsen die onderling verbonden zijn.’ Gölz is directeur van NED.WORK GmbH, een communicatieadviesbureau voor onder meer Nederlandse producten vanuit landbouw, groenbeheer en voeding, gericht op de Duitse markt.
Beschermde natuur
Van de totale oppervlakte van Düsseldorf en directe buitengebied bestaat 35 procent uit beschermde natuurgebieden. ‘Ook voor mij is dat absoluut een verrassend cijfer, omdat het aangeeft hoeveel beschermde natuur hier ligt. Deze natuur valt onder de Europese bescherming vanwege de bijzondere flora en fauna die er voorkomt. Het gemeentelijk groenbeheer, het Grünflächenamt, is overal verantwoordelijk voor het beheer.’
Südpark, onderdeel van de Volksgarten – foto Daniel Pietzsch
Voor de parken, begraafplaatsen en kasteeltuinen gelden uiteenlopende regels, vertelt Gölz. ‘Het historische park bij Schloss Benrath wordt natuurlijk anders gebruikt dan de Hofgarten en de Volksgarten, die typische volksparken met een recreatiefunctie zijn. Voor het Grünflächenamt is dat soms moeilijk uit te leggen: waarom mag de burger in het ene park wel joggen, fietsen en voetballen en in het andere niet? De Hofgarten, met aan weerszijden musea, loopt van Schloss Jägerhof naar de Rijn.’ Het groene imago van Düsseldorf is in de vorige eeuw nog versterkt door verschillende tuinbouwtentoonstellingen, zoals de Gartenbau-Ausstellung (1904) en de Bundesgartenschau (1987).
Düsseldorf is de hoofdstad van Noordrijn-Westfalen, het bestuurlijk centrum van de deelstaat met 640.000 inwoners. De stad heeft een oppervlakte van 21.000 hectare en daarbinnen bestaat 9 procent uit groen, parken en natuurgebieden. Zo ligt in de stad een reeks parken die samen zo’n 1300 hectare beslaan. Ook zijn er 13 begraafplaatsen met een gezamenlijke oppervlakte van 260 hectare. Direct rond Düsseldorf ligt 7300 hectare aan beschermde natuurgebieden, naast 12 beschermde natuurgebieden in de stad zelf. Verder zijn er 70 kleinschalige volkstuincomplexen die in totaal 300 hectare beslaan. De stad telde in 2014 zo’n 70.000 straatbomen, tot de Ela-storm er op 9 juni van dat jaar liefst 30.000 verwoestte. Zie ook Wikipedia: Düsseldorf
Ela-tornado
Het groene bewustzijn kreeg daarna een grote impuls door de enorme verwoesting die de Ela-storm met windkracht 12 op 9 juni 2014 aanrichtte. 30.000 van de 70.000 bomen raakten beschadigd. ‘Het was een tragische dag, waarbij ik dacht dat ik het niet zou overleven. In mijn straat vielen linden om, en mijn familiebegraafplaats was drie maanden afgesloten. Het was ineens een begraafplaats van bomen. In de stad gold tot 20 juni een noodtoestand. Düsseldorf was een spookstad geworden, alles was kapot. Bomen lagen boven op trams, auto’s en huizen. De mensen van groenbeheer en de brandweer waren dag en nacht in actie. We hoorden dagen het lawaai van motorzagen.’
Vier jaar later zijn de sporen van Ela op veel plekken nog te zien. ‘Veel parken moeten worden herzien, waarbij het Grünflächenamt de kans aangrijpt om te investeren in bomen die beter geschikt zijn in het veranderende klimaat. Het herstel van de historische parken is een langetermijnproject. Nu is het moment om vernieuwingen door te voeren in het openbare groen.’
‘Na de ramp werden er bijeenkomsten gehouden in de wijk en werd uitgelegd dat de gemeente een groot deel van de bomen moest verwijderen. Via voorlichting wilden ze burgers meekrijgen in het proces van verandering, bewoners vonden het onveilig in bepaalde parken. Nu de gemeente de gevolgen van de ramp aanpakt, kunnen ze ook aandacht besteden aan de veiligheid en andere actuele ontwikkelingen.’
‘Der blaugrüne Ring’
In 2015 startte de stad het meerjarige innovatie- en participatieproject ‘Der blaugrüne Ring’ via een online enquête met bijbehorende campagne (www.blaugruener-ring.de). Burgers kunnen actief bijdragen aan de toekomstvisie voor versterking van al het groen in de stad en het blauw van bijvoorbeeld de Rijn, de Düssel en de Spee’scher Graben. De stad is daarbij verdeeld in kleine kwadranten en van elk gebied kunnen burgers aangeven of ze er wel of niet graag komen.
‘De gemeente doet dat in de vorm van een verrassende campagne. Ze gebruiken grote billboards om mensen uit te nodigen mee te doen aan de enquête. In september vindt dan een symposium plaats waarbij de resultaten worden gepresenteerd en besproken. Daarop volgt een pitch met bureaus die plannen kunnen presenteren voor versterking van de blauw-groene ring.’
