De steden die worden genoemd zijn New York, Londen, Parijs, Berlijn, Barcelona, Montreal, Montevideo en Amsterdam.  In het hulpverzoek wordt onder meer ‘het recht van inwoners op betaalbare huisvesting’ genoemd, omdat dat ‘gevaar loopt door speculanten, beleggers en massatoerisme. Dit uit zich in stijgende prijzen en een tweedeling door verdringing van lage inkomensgroepen.’

Ada Colau en Laurens Ivens

De oproep is een initiatief van Ada Colau, de activistische burgemeester van Barcelona, en is ondertekend door burgemeesters en wethouders van de andere steden, aldus het Parool dat ook de SP-wethouder van Wonen in de Nederlandse hoofdstad – Laurens Ivens – citeert.  ‘We zien in al deze steden dat allerlei partijen geld willen verdienen met huizen, die steeds minder dienen om in te wonen.’ Ja, daar gaan we weer. De Amsterdamse woningproblematiek is toch echt de schuld van ‘het kapitaal’.

Dat grote westerse steden problemen hebben met hun eigen woningmarkt, is geen nieuws. Steden als Londen en New York – en recent ook Amsterdam – zijn al decennia nauwelijks meer toegankelijk voor modale verdieners. Mede door de globalisering en de economische en financiële crisis rond 2008 is het duidelijk geworden dat ‘de rijken’ er alleen maar op vooruit zijn gegaan, mede omdat het westen de geldsluizen wijd open heeft gezet.

Het aantal miljonairs en miljardairs is afgelopen jaar (2017) mondiaal met bijna 8 procent gestegen naar een recordaantal van 16,5 miljoen mensen, volgens consultancybedrijf Capgemini. ‘Bij elkaar opgeteld, beschikken deze vermogenden over een bedrag van 63,5 biljoen dollar. Alleen al in 2016 braken 1,15 miljoen mensen door de miljonairsgrens heen. De meesten van hen (bijna twee derde) zijn afkomstig uit de Verenigde Staten, Japan, Duitsland en China.’

Vastgoed voor vermogende wereldburgers

Geld levert op de bank niets op en wat doe je dan al vermogende wereldburger? Je koopt vastgoed en dan vooral woningen, voor jezelf en voor je kapitaalkrachtige familieleden en verwende kinderen. En als die al een woning/appartement in Londen, New York of Parijs hebben, koop je er voor hen ook een in Amsterdam of Berlijn. Zonder financiering, maar cash. De schuldige lijkt dus inderdaad ‘het kapitaal’. Maar wie is daar nu eigenlijk voor verantwoordelijk?

Dat juist deze westerse steden naar de VN zijn gestapt, is in ieder geval een regelrecht lachertje. Deze welvarende en rijke steden hebben het voor een groot deel zelf over zich afgeroepen door:

  • wereldwijde toeristische marketing (‘I love Amsterdam’);
  • het vergroten van het hotelaanbod;
  • het aantrekken van nieuwe bedrijven (bijvoorbeeld EMA);
  • fiscale voordelen voor bedrijven, beleggers en vermogenden;
  • fiscale voordelen voor luchthavens en luchtvaartmaatschappijen;
  • het nalaten van een adequaat woningbeleid (voldoende nieuwbouw, anti-speculatiebedingen);
  • en zeker ook een gebrekkige infrastructuur om verspreiding van de woningvraag adequaat te maken.

Amsterdam is een uitstekend voorbeeld van waar dit allemaal is misgegaan. Er wordt niet geanticipeerd om de toekomst, nee er worden lapmiddelen gezocht om de huidige problemen enigszins het hoofd te bieden.

Noord-Zuidlijn achterhaald

Neem bijvoorbeeld de Noord-Zuidlijn van de metro. Nu deze metrolijn dan eindelijk na decennia van aanleg en zware kostenoverschrijding gereed is en deze week opengaat, is hij eigenlijk al weer achterhaald.

Waarom die lijn niet onmiddellijk doortrekken naar Haarlem, Schiphol, Almere en de Zaanstreek? Hetzelfde geldt voor de ondertunneling van de A10, daarover is veel te lang geaarzeld en op gestudeerd. En waarom zo lang wachten met het oplossen van de kwestie Schiphol, uiteindelijk een locatie waar voor de komende decennia meer dan voldoende nieuwe woningen kunnen worden gerealiseerd?

Ik heb zelf in Barcelona gewoond, net zoals in Amsterdam. 20 jaar geleden was in beide steden voldoende woonruimte beschikbaar, ook voor de niet-zo-draagkrachtigen. Nee, Barcelona moest zo nodig op de wereldkaart worden geplaatst en dat is een eclatant succes geworden. Dat succes heeft echter zijn ongewenste neveneffecten, zoals massa’s toeristen, bergen rommel op straat, geluids-, drugs-, sex- en alcoholoverlast et cetera. We vergeten overigens hier even dat aan dat massatoerisme ook weer door velen heel veel wordt verdiend.

Niet de schuld van speculanten en beleggers

Maar het massatoerisme en de prijsopdrijving van woningen zijn echt niet de schuld van speculanten en beleggers, zoals de grote steden nogal gemakzuchtig en tendentieus beweren. De schuld ligt bij de eigen politiek en daarnaast bij de globalisering. Beleggers zijn niet verantwoordelijk voor prijsopdrijving en schaarste, het zijn hoogstens neveneffecten.

Ik vind het verder eigenlijk beschamend dat ‘de grote wereldsteden’ zich met deze kwestie tot de VN hebben gewend. De ‘echte’ grote steden van de wereld – Johannesburg, Rio, Mexico, Bombay en ga nog maar even door, hebben veel ernstigere woningproblemen dan de inwoners van Amsterdam, Londen, New York of Parijs: de bidonvilles, de krottenwijken en townships, de favela’s. Die hebben pas echt iets te klagen over de woningmarkt en het gebrek aan ‘betaalbare woningen’.

Daar vliegen de draagkrachtigen van deze wereld – en dat zijn beslist niet alleen westerlingen – gemakshalve overheen op weg naar hun vakantiebestemmingen. Sterker nog: de krottenwijken worden door de globale draagkrachtigen van deze wereld bezocht als een ‘vakantieuitje’: dineren in een ‘authentiek restaurant in een krottenwijk; een fietstocht door een township; met een luxe, aircobusje je laten rondrijden langs het geboortehuis van Nelson Mandela om zelf te ervaren hoe erg het allemaal is.

Problematiek VN aanzienlijk ingrijpender en groter

Wat moet de VN eigenlijk met deze noodkreet van de westerse grote en luxe steden? Ik kan me bijna niet voorstellen dat een meerderheid van de VN geïnteresseerd is in deze problematiek. Hun ‘problematiek’ is aanzienlijk ingrijpender en groter. Die willen water, grond, infrastructuur en vooral banen voor hun miljarden ‘armsten van de armsten’. En die ellende wordt door de verdere trek naar de steden alleen maar groter. In hun verklaring vragen de grote wereldsteden meer mogelijkheden ‘om speculanten te weren en te voorkomen dat woningen worden misbruikt voor toerisme.

Ze willen ook betere instrumenten om de huurders te beschermen, de sociale huurvoorraad in stand te houden en burgerinitiatieven te stimuleren op het gebied van zelfbouw en behoud van betaalbare huizen’, lees ik in de media. Hebben die steden daarvoor echt de VN voor nodig? Laat me niet lachen. Mevrouw May, president Trump, meneer Macron, Mark Rutte, Angela Merkel: dit is een kwestie die hij jullie thuishoort en niet bij de overigens toch al tandeloze VN.

Ruud de Wit
Journalist en adviseur communicatie en vastgoed

Dit artikel verscheen eerder op Visie op Vastgoed.

Lees ook: Dit zijn 11 belangrijke RO-punten uit coalitieakkoord Amsterdam