Onder leiding van dagvoorzitter Bas Haring verdiepten de deelnemers zich in gezond stedelijk ontwerp, beheer en samenwerking. Bovendien kozen zij de winnaar van de Stedelijk Interieur Award Beste Openbare Ruimte 2018.

'Ook een hippe stad'

Greetje Bos, Wethouder Leefbaarheid en Wijkveiligheid, heet de bezoekers welkom met een openingstoespraak waarin ze de ambities van Breda op het gebied van klimaatadaptatie, vergroening en 'de stad als openbare sportschool' uiteenzet. De vernieuwingsprojecten bieden in haar ogen kansen voor gezondheid, en ze hoopt bovendien dat de stad er ook hipper door wordt. 

Annemieke van der Zijden, directeur GGD West-Brabant: ‘De grootste gezondheidswinst valt niet te halen bij medicijnen, maar bij het ontwerp van de openbare ruimte.’ Als voorbeeld noemt ze de volgens haar meest impactvolle ruimtelijke innovatie ooit: de komst van rioleringen. Die werden aanvankelijk aangelegd om stank in steden te verminderen, maar zorgden er vervolgens voor dat veel minder stedelingen stierven door ziektes als cholera en tyfus.

Ze stelt dan ook: ‘We moeten samen op zoek naar ingrepen met een vergelijkbare impact. We moeten op zoek naar rioleringsproject 3.0.’ Van der Zijden gaat uit van een brede opvatting van gezondheid. Zo omschrijft ze het begrip ‘positieve gezondheid’, waarbij het niet alleen gaat om medische gezond zijn, maar ook om zingeving, welbevinden, steun uit de omgeving, ontmoeting, bewegen en de beleving van water en vooral groen.

Gezondheid gaat volgens haar niet alleen om beschermen, maar ook om bevorderen. ‘Gezondheidsbevordering in de openbare ruimte vergt daarom een integrale aanpak, waarbij mensen met een gezondheidsachtergrond intensief samenwerken met mensen met een achtergrond in de ruimtelijk ordening.’ Vervolgens doet ze een bijzondere oproep: ‘Mensen met een achtergrond in de openbare ruimte, kom bij ons werken want we willen elkaars taal beter verstaan.’

'Uitgangspunten voor een gezonde stad'

Peter van der Gugten, directeur van Heijmans Vastgoed, is de tweede spreker van de dag. Hij sluit zich aan bij de visie van Van der Zijden. Van der Gugten: ‘We moeten samen werken aan een toekomst met kansen voor iedereen.’ Daarbij is het volgens hem belangrijk om verder te kijken dan het eigen straatje en gaat het vooral om samenwerking.

Hij noemt een aantal fysieke maatregelen die gezondheid kunnen bevorderen. Als eerste ziet Van der Gugten een grote rol voor onderwijs weggelegd: ‘Onderwijs speelt een grote rol in socialisering en zingeving en daarmee in gezondheid. Zet scholen dus centraal in je ontwerp.’

Peter van der Gugten tijdens LCOR

Ook is het aanleggen van verbindingen belangrijk: ‘Met bruggen kun je gebieden verbinden, waarmee je mensen stimuleert om in beweging te komen.’ Verder speelt de aanleg van groen een grote rol: ‘Met speeltuinen en mooi groen verleid je mensen om buiten te komen. Als hoge dichtheid in een gebied weinig groen toelaat, kan groen op daken een uitkomst bieden.’

8 uitgangspunten voor een gezonde stad van Peter van der Gugten:

  1. ‘Gezondheid begint bij mensen een doel geven. Dat begint met onderwijs.’
  2. ‘Bouw gedifferentieerd, bouw niet alleen duurdere woningen.’
  3. ‘Zorg ervoor dat het openbaar gebied er netjes uitziet.’
  4. 'Gezondheid vraagt ook aandacht voor sociale duurzaamheid.’
  5. 'Ook speeltuinen, voldoende groen en de moestuinen zijn belangrijk.’
  6. ‘Kies minder voor de auto en meer voor de fiets en openbaar vervoer.’
  7. 'Als je alle groen opoffert door verdichting, maak dan een tweede maaiveldniveau met groen op grotere hoogte.’
  8. 'Maak verbindingen. Als mensen goed kunnen fietsen of lopen over bruggen, dan gaan ze dat doen.'

‘Steden gaan concurreren op gezondheid’

Hierna volgt een paneldiscussie, waar Bas Haring een aantal stellingen poneert. Naast Van der Zijden en Van der Gugten betreden ook Peter de Visser (Stadsbeheer Zoetermeer) en Hans Dekker (NVTL) het podium. Volgens Dekker moet het ‘waarom’ van de opgave niet uit het oog verdwijnen: ‘We hebben het hier over mensen, maar vaak ontbreekt een overkoepelende visie op wat mensen nodig hebben. De taak van overheden is het om te sturen op beleidsniveau, waarbij ruimte is voor de inbreng van nieuwe ideeën van medewerkers en bewoners.’

De panelleden zijn het er over eens dat steden gaan concurreren op gezondheid. Van der Gugten: ‘Utrecht zet nu al in op gezond stedelijk leven en Amsterdam haakt daar op in.’ Dekker gaat daarbij nog een stapje verder: ‘Nederland kan op het gebied van gezondheid een internationale voorbeeldfunctie vervullen.’ Haring vraagt zich dan wel af wie al deze gezondheidsingrepen moet betalen.

Van der Zijden ziet hiervoor kansen bij verzekeraars, die mee kunnen betalen aan ontwikkelingen, zodat zij op de lange termijn minder ziektekosten uit hoeven te keren. Bovendien hoeven gezondheidsingrepen volgens Van der Gugten geen sluitpost te zijn: ‘Als je creatief bent, kan je een sluitende businesscase bouwen terwijl je ook rekening houdt met gezondheid.’

Excursies en verdiepingssessies

Op de paneldiscussie volgen excursies in oude en nieuwe Bredase wijken. Deelnemers kunnen onder begeleiding van lokale en externe experts bekijken hoe bewoners bij beheer worden betrokken (Park Geeren-Zuid). De excursie ‘Gezond ontwerp van een groene route’ voert langs de groene route door het centrum, Haven- en Stationskwartier en de prijswinnende Willemstraat (2017). 

Bij de excursie ‘Ruimtelijke en klimaatadaptatie’ staat de herintroductie van de rivier de Nieuwe Mark centraal, naast de vergroening van de Oude Vest en Breda Centrum. Bij de excursie ‘de beweegvriendelijke stad’ bezoeken deelnemers de gezondste initiatieven in het nieuwe Breda: STEK, Pier 15, Belcrum Beach. In de tweede ronde volgen verdiepingssessies met thema’s als ‘Een gezonde leefomgeving vraagt radicale keuzes’, ‘De beweegvriendelijke stad’,. ‘De gelukkige stad’, ‘Brabantse Health Deal’ en ‘De groene connectie’.

Overdenkingen over de gezonde stad van Bas Haring

Filosoof Bas Haring sluit de dag af. Hij vraagt zich af of er niet een soort ‘geriater’ nodig is om de verbinding te leggen tussen gezondheid en ruimtelijk ontwerp. ‘De geriater is een specialist die alles weet over ouderen. Iemand die precies de relaties tussen ouderdom en bepaalde ziektes bloot kan leggen. Moeten gezondheid en ruimtelijk ontwerp ook niet zo’n specialist hebben, die de precies relaties kent en er alles vanaf weet?’

Verder vraagt Haring zich af hoe de relatie tussen gezondheid en de openbare ruimte kwantificeerbaar kan worden. ‘Het staat buiten kijf dat er een relatie is tussen groen en openbare ruimte. Maar de precieze aard van deze relatie is nog onduidelijk. Hoeveel groen heeft welk effect op de publieke gezondheid? Dat moet meetbaar worden.’ De filosoof is opgevallen dat er gedurende dag sprake was van ‘nette ruimte’ als van ‘groen’. ‘Zit er geen contradictie in die termen? Echte natuur is per definitie niet netjes. Willen we dus vooral een nette variant op natuur, waaruit brandnetels worden geweerd?’

Binnenrotte wint Stedelijk Interieur Award Beste Openbare Ruimte

De Binnenrotte in Rotterdam heeft donderdag 21 juni de Stedelijk Interieur Award Beste Openbare Ruimte gewonnen. 130 bezoekers van het Landelijk Congres Openbare Ruimte (LCOR) in Breda verkozen de Binnenrotte tot winnaar uit drie finalisten, die eerder door de vakjury waren genomineerd. ‘Binnenrotte Rotterdam is van een leeg plein veranderd in een aangename stedelijke ruimte, waar op de ene dag de markt is en het op andere dagen ook een fijne plek is om te verblijven.’

Lees ook: 'De beweegvriendelijke stad is een openbare sportschool'