Levvel is een consortium van BAM, Van Oord en Rebel, dat de opdracht voor de vernieuwing van de afsluitdijk in de wacht sleepte. De naam 'Levvel' is een 'palindroom' (spiegelwoord, red.), gebaseerd op “Lely’s Erfgoed Veiliggesteld”. Daarnaast verwijst de naam naar het peilbeheer van het IJsselmeer en het keren van hoog water, volgens het consortium ‘twee belangrijke functies van de Afsluitdijk.’
Benthem Crouwel Architects is binnen het team van Levvel verantwoordelijk voor de architectonische kwaliteit van de werkzaamheden. De realisatie van het project, dat naast het versterken van de dijk ook onder meer het vergroten van de waterafvoercapaciteit behelst, start naar verwachting eind 2018 en zal duren tot eind 2022. Doordat de werkzaamheden plaatsvinden vanaf de zeezijde, wordt de hinder voor weggebruikers volgens de architecten aanzienlijk beperkt. Na de afronding van de werkzaamheden blijft Levvel nog voor 25 jaar verantwoordelijk voor het onderhoud.
Benthem Crouwel Architects en West 8 stellen als doel om 'met respect voor het waterbouwkundig erfgoed en de iconische gevoelswaarde van de Afsluitdijk’ verschillende verstevigingen en vernieuwingen te ontwerpen: versterking van de dijk, nieuwe pompgemalen die het mogelijk maken ook bij hoog water in de Waddenzee water uit het IJsselmeer te pompen, een vismigratierivier en een nieuw fietspad aan de zeezijde, aldus het ontwerpbureau in een persbericht. Het reeds bestaande Dudokmonument krijgt een update.
‘Met de versterking van de Afsluitdijk wordt een bouwwerk dat voor Nederlanders van onschatbare praktische, gevoelsmatige en historische waarde is, klaar gemaakt voor de toekomst,’ stelt het architectenbureau.
Dijkversterking met Levvel-blocs. Bron: LevvelX-blocs
Op 23 april presenteerden Rijkswaterstaat en bouwconsortium Levvel hun plannen voor de vernieuwde Afsluitdijk. Vanaf de kant van de Waddenzee wordt de Afsluitdijk versterkt en verhoogd. Het nieuwe ondertalud, het schuine vlak langs de dijk, zal bestaan uit speciaal voor dit project ontwikkelde betonelementen, de zogenaamde 'Levvel-blocs'. Deze zijn doorontwikkeld vanuit de bestaande X-blocs, die veel gebruikt worden voor waterkering en dijkversterking. De 'Levvel-bloc' is volgens het bouwconsortium makkelijker te plaatsen en bevat minder beton. Door zijn symmetrie en regelmatige plaatsing geeft het blok volgens de architecten ‘een rustig beeld dat past bij het strakke, autonome karakter van de dijk’. In de openingen van de blokken wordt grit geplaatst om de groei van zoutminnende planten te bevorderen. Samen met nieuwe stormvloedkeringen bij Kornwerderzand en Den Oever zorgen deze aanpassingen voor een Afsluitdijk waarvan de veiligheid tenminste tot 2100 gegarandeerd is.
Het huidige spuicomplex bij Den Oever wordt uitgebreid met extra spuisluizen. Bij een hoge waterstand in de Waddenzee is spuien niet mogelijk en moet het tevens mogelijk zijn om water uit het IJsselmeer af te voeren. Daartoe worden hier twee grote pompgemalen geplaatst.
Sinds de voltooiing van de dijk in 1932 is het voor de trekvissen die zowel in zoet- als zoutwater leven onmogelijk om vrij tussen IJsselmeer en Waddenzee heen en weer te bewegen. Vissen die van de Waddenzee naar het IJsselmeer willen zwemmen moeten sterk genoeg zijn om tegen de stroom in te kunnen. Bij Kornwerderzand wordt een vismigratierivier aangelegd, wat een positieve uitwerking op de visstand zal hebben. Het is een uniek staaltje waterbouwkunde omdat de rivier de vissen vrij doorgang moet bieden terwijl zoet en zout water gescheiden blijven. Levvel realiseert de opening in de Afsluitdijk voor de vismigratierivier.
Fietsen met uitzicht
Het huidige fietspad heeft aan de ene kant uitzicht op de autoweg, aan de andere kant op de hoge kruin van de dijk. Dit fietspad blijft behouden en in de nieuwe situatie komt er een extra fietspad aan de kant van de Waddenzee, over de gehele dijk met vrij en weids uitzicht op de Waddenzee.
Het karakteristieke monument van Dudok wordt behouden en het gebied eromheen wordt uitgebreid en beter toegankelijk gemaakt voor het publiek. De huidige voetgangersbrug wordt vernieuwd en verplaatst waardoor het verticale karakter van het monument (uniek op de dijk) wordt versterkt.
De Afsluitdijk is een functioneel bouwwerk: een beschermende waterkering en een verbinding tussen twee provincies. Tegelijk is het volgens het architectenbureau ‘een uniek gebied en een ervaring van contrasten. Een symmetrische constructie en een woelige zee. Een klassieke groene zeedijk en grijs beton die samen een weg door het water vormen.’ De architecten stellen de beleving van het gebied dus centraal in het ontwerp. Bij Kornwerderzand loopt straks een nieuwe wandelroute waar voetgangers via het Kazemattenmuseum en de stormvloedkering, langs de spuisluizen naar de vismigratierivier kunnen wandelen.
