In de gemeente Roermond gaat het betrekken van burgers bij ruimtelijke besluitvorming met vallen en opstaan, ervaart buurtvereniging ‘t Vrijveld. Deze actieve club bewoners wil graag meedenken en meewerken aan de ontwikkelingen in hun wijk. Een karakteristieke en gevarieerde stadswijk met woningen van begin 20ste tot begin 21ste eeuw. Bovendien ligt er een braakliggend bedrijventerrein van 9 hectare, dat vroeger van Philips was en al jaren niet meer in gebruik is.
Volgens een principebesluit van het college komt er woningbouw, maar dat is lastig vanwege bodemvervuiling. Het aangrenzende stuk is van een woningbouwvereniging, die erover nadenkt om de verouderde bejaardenwoningen daar te slopen of te renoveren.
En dan is er nog de ontwikkeling tot oostelijke stadswijk en stationsgebied, waarvoor in juli een visie is vastgesteld. ‘De gemeente pakt nu de verschillende projecten los van elkaar op en werkt daarbij vooral samen met initiatiefnemers’, aldus Trees van der Schoot, voorzitter van de buurtvereniging. Bewoners worden pas betrokken als de overeenkomsten zijn gesloten, er aanvragen liggen of besluiten zijn voorbereid. ‘Wij als buurtvereniging zouden liever zien dat er vanuit één visie voor de hele buurt wordt gewerkt, waar wij bij betrokken worden. Dat blijkt heel lastig te zijn, want het vraagt om een andere aanpak en andere werkwijze.’
Stationstunnel
Dat het wel kan werken laat de renovatie van de stationstunnel zien. Stadslab Roermond had een prijsvraag uitgeschreven om ideeën op te halen voor vier minder geliefde plekken in de stad, waaronder de oude stationstunnel en een verloederde uitgaansstraat. ‘Onze ambitie daarbij was ook om op één of meerdere locaties samen met de prijswinnaars concreet iets van de grond te tillen', vertelt Eric Brugman, architect bij Stadslab Roermond.
Maar liefst 44 plannen werden ingezonden waarvan de meeste voor de stationstunnel, een schoolvoorbeeld van een slecht verlichte en achterstallig onderhouden passage waarover iedere Roermondenaar wel eens heeft geklaagd. Deze andere manier van aanpakken, kreeg al meteen veel positieve aandacht vanuit de samenleving en de politiek. De gemeente pakte de locatie Stationstunnel direct op en maakte middelen vrij voor renovatie. Stadslab kreeg de opdracht om in samenspraak met de inwoners van Roermond een plan te maken.
Brugman: ‘Ons eerste contact met de burgers bestond uit een informatieavond voor geïnteresseerden. Geen kant-en-klaar plan, wel hebben we de mensen uitvoerig geïnformeerd over de achtergronden die bij de renovatie van deze tunnel spelen.’
Tijdens de verschillende sessies met burgers kwamen vervolgens veel nuttige ervaringen boven tafel, en soms heel verrassende, zoals het verhaal van een blinde man die opmerkte dat de tunnel akoestisch gezien veel langer lijkt dan dat hij is. Dit komt door de dichte bebouwing bij de westelijke uitgang. Zijn inbreng heeft later een belangrijke rol gespeeld bij de keuze om precies op de grens tussen tunnel en bebouwing bredere trappen te ontwerpen. Er is uitvoerig gesproken over de monumentale waarde van de tunnel, de verlichting en verkeerstechnische aspecten. Bijvoorbeeld of de fietsers en voetgangers van elkaar gescheiden zouden moeten worden. ‘Uiteindelijk hebben deze gesprekken ons enorm geholpen bij het nieuwe ontwerp’, heeft de architect ervaren.
Wat hij hiervan heeft geleerd als initiatiefnemer? ‘Voordat je burgers erbij betrekt, moet je al een goede analyse hebben gemaakt. Niet alleen helpt dat om de essentie vast te houden en het geeft de burger een mooie aanleiding om op het gesprek in te haken. Geef ruimte aan burgers om hun verhaal te doen. Mijn stelregel is: zorg dat je net zoveel praat als luistert. Daarbij is wel het belangrijk om de regie te houden, want anders gaat de discussie bijvoorbeeld al snel over onderwerpen als hondenpoep.’
Verwachtingen
De gemeente Westland organiseert een participatietraject in opmars naar een omgevingsvisie. Ze hoefde daarbij niet helemaal bij nul te beginnen, want de afgelopen jaren werden burgers en ondernemers al betrokken bij participatietrajecten voor meerdere beleidsstukken. Bijvoorbeeld voor de Structuurvisie en het Sociaal Beleidskader, vertelt Wouter Wubben, tot dit najaar programmamanager Omgevingswet bij de gemeente. ‘Er is wel nieuwe informatie nodig. Daarom organiseren we nu een aantal themabijeenkomsten over de onderwerpen die belangrijk zijn voor het Westland, maar in relatie tot de fysieke leefomgeving minder aandacht hebben gekregen. Denk aan gezondheid, energietransitie, veiligheid. We nodigen experts, betrokken ondernemers en andere organisaties uit, zodat ze echt de diepte in kunnen.’
Waar je op moet letten als je een dergelijk traject opzet? Bedenk van tevoren goed wat je wilt bereiken met de uitkomsten van bijeenkomsten, enquêtes of interviews. Formuleer voor jezelf duidelijk waar je het over wilt hebben en wat je verwachtingen zijn tijdens een informatiebijeenkomst, bijvoorbeeld. En maak dat kenbaar. Belangrijk is dat je duidelijke kaders schetst van wat de ruimte is die je biedt aan initiatiefnemers. En als er geen kaders zijn, is dat ook prima, maar wees dan niet verrast als je niet de antwoorden krijgt die je wilt horen. Ook daar moet je dan iets mee doen.
'Het is heel belangrijk dat je de sociaal zwakkere groepen en minderheden binnen je gemeente weet te bereiken'
Wubben: ‘Het is heel belangrijk dat je de sociaal zwakkere groepen en minderheden binnen je gemeente weet te bereiken. Die hebben net zo goed een stem, maar weten niet altijd hoe ze die kunnen inzetten. Als je een bijeenkomst organiseert voor de mensen in een wijk met veel sociale huur, maar nauwelijks aanmeldingen krijgt van de mensen die daar wonen, moet je iets anders verzinnen. Ga dan naar de mensen toe, organiseer iets in het buurthuis of op andere plek waar die mensen zich thuis voelen.’
