Het boek - bedoeld voor professionals, studenten en docenten - werpt volgens de auteurs een nieuw licht op de benodigde transformatie naar een circulair economisch model.

Stadszaken stelde Cees-Jan Pen, coauteur, lector de Ondernemende Regio bij Fontys en juryvoorzitter van de ABN AMRO Circular Economy Awards, vijf vragen over het boek. Pen schreef het hoofdstuk The circular economy: an evolving policy field and network en is een van de aanjagers van het boek binnen Fontys.

Waarom investeren in de circulaire economie?

‘Ons huidige lineaire economische model is niet langer houdbaar. Een circulair model, gebaseerd op onder meer het sluiten van grondstofkringlopen, biedt uitkomst. Het interessante aan de circulaire economie is dat duurzaamheid en economie niet tegen over elkaar staan, maar elkaar juist versterken. De circulaire economie brengt nieuwe banen, verdienmodellen, bedrijven en coöperaties met zich mee. Investeren in circulaire economie betekent investeren in een meer veerkrachtige economie.’

De belangrijkste boodschap van het boek is dat de transformatie naar een circulaire economie een cultuuromslag vereist. Welke? 

‘We merkten dat er een enorme begripsverwarring was. De discussie gaat snel over alleen technische of economische aspecten, terwijl de transitie van een lineaire naar een circulaire economie deel uitmaakt van een veel grotere transformatie naar een nieuw sociaaleconomisch paradigma. Er is een mindshift nodig om te komen tot andere maatschappelijke waarden en systemen: van een competitieve naar een coöperatieve samenleving, van een individualistische naar een netwerksamenleving en het loslaten van consumptiepatronen zoals steeds meer bezit. Deze cultuuromslag staat in elk hoofdstuk centraal. Daarmee biedt het boek een denk- en taalkader over circulaire economie.’

Waarom spelen juist regio’s een belangrijke rol in de circulaire economie?

‘Economische vraagstukken spelen zich af op regionaal niveau, de regio is leidend. Dat geldt dus ook voor de circulaire economie. Om de slimste regio te blijven, moet onder meer Brainportregio inzetten op circulaire principes. Als regio’s niet doorpakken, verliezen ze snel hun positie. Het besef dringt inmiddels door, maar het gaat nog te langzaam. We moeten toe naar regiodeals waarin overheid, ondernemers en kennisinstellingen gezamenlijk met burgers concrete afspraken maken zoals een energieakkoord per regio.’

U schreef een hoofdstuk over het huidige beleidsveld rondom de circulaire economie. Wat zijn uw conclusies?

‘Het beleid rondom circulaire economie is momenteel nog gebaseerd op een 'laat-duizend-bloemen-bloeien' aanpak, bestaande uit veel (bottom-up) pilots en experimenten. Het is tijd voor opschaling en daar is regie voor nodig gebaseerd op de triple helix aanpak. Wat er gebeurt in Friesland is een goed voorbeeld hiervan. Friese bedrijven, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties hebben zich verenigd in Vereniging Circulair Friesland om te bouwen aan een circulaire toekomst. En met succes. In 2017 won Circulair Friesland de ABN AMRO Circular Economy Award voor meest circulaire regio. Een ander goed voorbeeld is de succesvolle bottom-up aanpak bij circulaire werklocatie plug-in-city, winnaar in 2017 van de Circular Economy Award voor meest circulaire werklocatie.'

Wat is de rol van Fontys Hogescholen in de transitie naar de circulaire economie?

‘De professional van de toekomst heeft de juiste kennis en competenties nodig om binnen dit nieuwe en onvermijdelijke economische model te kunnen gedijen. Daar bereiden wij onze studenten op voor. Bovendien zijn we bezig met het opzetten van een kennisinstituut vanuit Fontys over circulaire economie. Met het boek, het Collectief Circulaire Economie en de minor circulaire economie die in 2017 van start ging, zetten we de eerste stappen. Tevens willen we als regionale kennisorganisatie circulaire economie veel hoger op de Brainportagenda zetten do or middel ban praktijkgericht onderzoek door studenten, docenten en onderzoekers.'

De titel van het boek verwijst naar het gelijknamige muziekstuk 4’33” van componist John Cage waarin de muzikanten in vier minuten en 33 seconden geen noot spelen. Met de titel willen de auteurs benadrukken dat het zoeken naar rust en stilte in een dolgedraaide wereld geen vanzelfsprekendheid is, maar actieve inspanning vergt. Vanuit rust ontstaat zelfreflectie en is het mogelijk om te ‘ont-wikkelen’: het losmaken van ingesleten consumptiepatronen, waarden en gewoonten die met de paplepel zijn ingegoten.

‘4’33” Time for a Circular Economy | €24,33 | 260 pagina’s | Collectief Circulaire Economie | Fontys Hogescholen | ISBN 9789052846392.