Het slimme fietspad in het Gelderse Ede heeft met 500 meter lengte en 3,5 meter breedte nog bescheiden afmetingen. Toch ligt het op een van de drukste plekken van de stad: aan de Bovenbuurtweg vlakbij de Christelijke Scholengemeenschap, ROC A12 en de Christelijke Hogeschool Ede. Het pad bestaat uit zogeheten Easypath-elementen, betonnen delen die gekoppeld zijn en daardoor strak tegen elkaar aan liggen. Daaronder is een zogeheten Thermopath-systeem aangebracht met buizen die voor de verwarming zorgen. Ook zijn er een aantal zonnepanelen geïnstalleerd: de Solarpath-elementen. Aansturing van het systeem gebeurt door sensoren in het wegdek en de koppeling met het weerbericht. Opwarmen kost zo’n drie tot vier uur.
‘Aanleiding was dat Ede de nieuwe buizen voor de stadsverwarming onder het fietspad wilde aanleggen. Het oude fietspad moest er toch uit’, vertelt Job van Roekel, directeur van leverancier Easypath Nederland en zelf ook woonachtig in Ede. ‘Door de buizen van de stadsverwarming stroomt water van ruim 100° C. Door de retourbuizen stroomt water van zo’n 60° C. De omgevingswarmte hiervan is zo’n 15° C en dat is voldoende om de buizen die onder het fietspad lopen te verwarmen en het fietspad sneeuw- en ijsvrij te houden’.
Weersvoorspelling
In het fietspad zitten sensoren die het verwarmingssysteem inschakelen op basis van de buitentemperatuur, de luchtvochtigheid en wegdektemperatuur. Daarnaast reageert het fietspad ook op de weersvoorspelling van de Meteo Group: als Meteo sneeuw en vorst voorspelt schakelt de verwarming onder het fietspad zichzelf in. Van Roekel: ‘Als het weerbericht aangeeft dat de gemeente moet gaan strooien, is het ook tijd om het fietspad op te warmen. Als we dat uitsluitend doen met de sensoren en het vriest ineens stevig, dan hebben we meer tijd nodig om het fietspad verder op te warmen. Vandaar de koppeling met het weerbericht.’
Duurzaam en energieneutraal
In het fietspad zijn in mei 2017 ook zonnepanelen aangebracht die energie leveren. Deze panelen compenseren de stroom die nodig is om het water in het systeem rond te pompen, zodat het systeem energieneutraal werkt. ‘In vergelijking met tegels of asfalt vraagt dit systeem veel minder onderhoud. Het fietspad is daarmee én verwarmd én energieneutraal’, aldus Van Roekel. Hetzelfde buizensysteem zorgt in de zomer ook voor afkoeling van de zonnepanelen. ‘Het water wordt dan ook rondgepompt, maar is dan niet opgewarmd. Door deze afkoeling krijg je een hogere opbrengst van de panelen. In de toekomst kunnen we die warmte daarvan ook opslaan in de grond om die in de wintermaanden weer te gaan gebruiken.’
Sneller en slimmer
De eerste winter heeft het verwarmingssysteem er steeds voor gezorgd dat het fietspad sneeuw- en ijsvrij gebleven is. ‘Ondanks een onjuiste weersvoorspelling kwam het voor dat het fietspad zichzelf opwarmde en strooiploegen niet nodig waren. Het fietspad is dus sneller en slimmer dan het weerbericht en de strooiploegen. Met water van 5-6° kunnen we het fietspad al sneeuw- en ijsvrij houden. Daarvoor moet je het fietspad wel tijdig opwarmen, ongeveer vier uur van tevoren. Dan heb je het weerbericht nodig en de koppeling daarmee gaan we nog verder ontwikkelen.’
‘Dit is nog maar het begin van de ontwikkeling van slimme fietspaden, wegen en pleinen’
De wintermaanden van 2016-2017 leverden al goede omstandigheden op voor de tests van het systeem. De winter telde 25 strooidagen, naast zeven dagen met ijzel en sneeuw en een aantal dagen met onverwachte aangevroren rijp, vertelt Thijs Brugman, verkeerskundige bij de gemeente Ede. ‘Hierbij is het fietspad handmatig ingeschakeld. We hebben verder ook getest of we met de restwarmte het fietspad helemaal kunnen ontdooien of dat we de circulatiepompen eerder moeten aanzetten of sneller moeten laten draaien.’ Als de resultaten van de tests het komende jaar positief zijn wil de gemeente een weerstation aanschaffen om de weersomstandigheden ter plekke heel nauwkeurig te voorspellen.
Slimme viaducten
De eerste vijf jaar blijft het fietspad verwarmd, daarna beslist de gemeente over een mogelijke verlenging. De komende winter moet het systeem zoveel mogelijk zelfstandig draaien. Op basis van de uitkomsten daarvan besluit de gemeente welke nieuwe projecten ze met Easypath verder ontwikkelt. Geschikt zijn ‘gevoelige plekken’ als bushaltes, ziekenhuizen en zorglocaties en smalle fietstunnels waar het strooien moeilijk is. Mogelijk komen er verwarmde fietspaden op trajecten naar omliggende dorpen, waarvoor nieuwe leidingen van Warmtenet worden aangelegd. Deze stadsverwarming wordt gestookt met biomassa op basis houtsnippers en houtafval uit Ede zelf. Thijs Brugman verwijst naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018: ‘Eventuele uitbreiding hangt af van wat de wethouder wil en wat de testresultaten de komende winter zijn. Als de resultaten goed zijn is er technisch niets onmogelijk, denk bijvoorbeeld aan het slim maken van viaducten of tunnels.’
Kostenefficiënt
De totale kosten van de productie van het fietspad zijn € 250.000, vertelt Brugman. Daarmee heeft de gemeente een fietspad dat tenminste 60 jaar meegaat zonder dat de betonnen elementen onderhoud nodig hebben, vult Van Roekel aan. ‘De eerste 15 jaar heb je geen onderhoudskosten. Wellicht dat over een jaar of 15 wat elektronica vernieuwd moet worden en eventueel is er een nieuwe waterpomp nodig. Na 25 jaar leveren zonnepanelen nog zo’n 80% van hun oorspronkelijke capaciteit, dat loopt iets terug.’ De kosten van de zonnepanelen bedroegen € 15.000, vertelt Brugman. ‘Een bescheiden investering gezien de innovatie. Daarmee krijgen we jaarlijks meer dan 1000 kWh aan zonne-energie. In de winter nemen we stroom af van de ROC A12 die naast het fietspad ligt, in de zomer gaat de energie van de panelen weer naar de school toe.’
Verdere innovatie
Easypath Nederland werkt bij de toepassing van zonnefietspad samen met EnergyFloors. Bijvoorbeeld ook om tegels in pleinen te voorzien van zonnepanelen, vertelt Job van Roekel. ‘De zonne-energie kan dan in accu’s worden opgeslagen en voor verschillende doeleinden worden gebruikt, bijvoorbeeld voor de afkoeling van pleinen of verlichting langs fietspaden. We staan nog maar het begin van de hele ontwikkeling van slimme fietspaden, wegen en pleinen. Op de zonnepanelen kunnen ook een informatieve signaleringen worden aangebracht als: “De fietsenstalling is rechtdoor”.’
